استحکام بنیان خانواده زندانیان و مشارکت انها در امر اصلاح و تربیت زندانیان

موضوع:استحکام بنیان خانواده زندانیان و مشارکت آن ها در امر اصلاح و تربیت زندانیان

نویسنده:حسن بصیری هریس رتبه علمی پژوهشگر تخصصی حقوق،ایران، استان آذربایجان شرقی ،اردیبهشت ماه 1402،09148744369

چکیده

پژوهش حاضر با هدف استحکام بنیان خانواده زندانیان و مشارکت ان ها در امر اصلاح و تربیت زندانیان انجام گرفته است.در استحکام بنیان خانواده زندانیان باید زندانی بتواند از نهادهای ارفاقی بهره مند باشد و ارتباط زندانی به طور کامل با خانواده اش حفظ شود . در بررسی استحکام بنیان خانواده زندانیان و مشارکت آن ها در اصلاح و تربیت زندانیان علل و عوامل پیامد و تبعات خوب ناشی از ارتباط زندانی با خانواده را مد نظر قرار داده و در این زمینه بررسی شده است.به علاوه پس از تحلیل استحکام خانواده زندانیان  ،طرق بررسی مشارکت خانواده زندانیان در اصلاح و تربیت آنها  و پیشنهادات مطرح گردیده است. از جمله عوامل موثر در استحکام بنیان خانواده زندانیان که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته، بازنگری در اعطای مرخصی ها به زندانیان می باشد در زمینه موثرترین راهکارهای استحکام خانواده زندانیان و اصلاح و تربیت آنها حمایت از خانواده زندانیان از جمله کمک به معیشت خانواده ها،کیفیت روابط اعضاء خانواده ،کمک خیران،کارگاههای آموزشی برای زندانیان،اشتغال پایدار در حرفه مورد علاقه می باشد که ضروری به نظر میرسد.                               

واژگان کلیدی: استحکام خانواده زندانی،اصلاح و تربیت زندانی،زندان،مشارکت خانواده زندانی،خانواده زندانیان

مقدمه:

در قانون به افرادی که در زندان به عنوان یک کیفر که به صورت حکم از سوی د ادگاه صادر شده است که به دلیل ارتکاب جرم بکار می روند از نظر فیزیکی محدود و توقیف و معمولا از آزادی های شخصی محروم می شوند زندانی گفته می شود.در این مورد که فرد زندانی می شود یکی از مهمرتین زمینه هایی که می تواند تمام ابعاد زندگی هر خانواده را تحت تاثیر قرار دهد عدم توجه به وضعیت کسانی است که به دلایل مختلف در زندان به سر می برند زندانی شدن سرپرست خانواده زمینه ساز بروز آسیب های اجتماعی فراوان برای اعضای خانواده زندانیان را فراهم می سازد مخصوصا اگر یک زندانی فرزند دختر داشته باشد که در آستانه بلوغ می باشد که با چشم های آلوده به این خانواده مخصوصا به دخترش نگاه نموده وطعنه ها برای این خانواده زندانیان آن ها را با مشکلات در جوامع امروزی دچار می نماید که گاها بعد از آزادی زندانی نیز جبران ناپذیر می باشد به عنوان نویسنده این مقاله که در زندان خدمت کردم به طور مستقیم با پیامدهای این پدیده در ارتباط و سر و کار بودم که نشان دهنده ابعاد وسیع تاثیر زندان بر خانواده ها و مشکلات خانواده های زندانیان می باشد که اگر خانواده زندانی مخصوصا در این مورد زوجه اش  کمی استقامت به خرج ندهد آن خانواده تا به روز آخر عمر اصلاح و همان دلخوشی و زندگی شیرین قبل باز نمی گردد که استحکام بنیان خانواده زندانیان و مشارکت ان ها در امر اصلاح و تربیت زندانیان مقوله زیبا و دلنشینی است که باید از این نوع خانواده ها که کمک موثر به زندانی و جامعه نموده اند حمایت نمود که با مشارکت در اصلاح و تربیت زندانی آن را انسانی تر نموده و شرایط زندان با توجه به تاثیرات محیط فیزیکی بر روان و اخلاق فرد فقط به یک امید که خانواده پشت و پناهش هست،سست نگردیده و بعد از اتمام محکومیت دوباره همان کانون گرم خانواده تحقق پیدا می نماید.اگر بخواهیم در فرایند اصلاح و تربیت موفق باشیم باید در جهت رفع دغدغه های اصلی خانواده زندانی تلاش نماییم و با مشارکت همان خانواده زندانی می توانیم بخشی از فرایند اصلاح و تربیت زندانی را انجام دهیم .استحکام بنیان خانواده زندانیان تا زمانی دوام می آورد که زندانی دغدغه مشکلات خانواده خود را نداشته باشد و اگر آموزش های فرهنگی و مهارت آموزی در زندان هم باشد اگر دغدغه مشکلات خاتنواده داشته باشد تمرکز برای یادگیری بهترین آموزش زندان را ندارد .مشارکت خانواده زندانی در اصلاح و تربیت زمانی جوابگو خواهد بود که مهمترین اولویت خانواده از جمله مسائل اقتصادی و معیشتی مثل مسکن و مایحتاج اولیه زندگی و مسائل مربوط به بهداشت و درمان و تامین هزینه های تحصیل فرزندان مهیا باشد چرا که از یک طرف فشار اقتصادی و از طرف دیگر سرپرست خانواده در زندان بودن ،راه چاره را به سوی نابودی هدایت می نماید و زنان قبلی ها نیستد که مردهایشان که برای کار کردن به شهرهای دیگر رفته و بعد از چنین ماه می آمدند و دلخوشی و صمیمیت وجود داشت و الان اگر سرپرست خانواده چند ماه در شهردیگر کار نماید یا زندانی گردد اولین تفکر هر زوجه ای خلاصی از این زندگی می باشد که در کل تفکر شیطانی گفته می شود.استحکام بنیان خانواده ها زمانی تحققمی یابد که خانواده زندانیان در معرض کمبودها و آسیب ها واقع نگردند زمانی که فردی زندانی می شود خانواده او با انبوهی از مشکلات مواجه می شود که خود در ایجاد آن نقش ندارند چه بسا فرد زندانی در زندان از امکانات مناسب برخوردار می باشد اما خانواده او به دلیل نبود امکانات و بی توجهی در معرض انواع آسیب ها از جمله تن فروشی قرار می گیرد که توجه به مسائل و مشکلات متعدد خانواده زندانیان که سرپرست خود را از دست داده اند  برای بازگشت به وضع تعادل  و حفظ سلامت و امنیت جامعه امری مهم تلقی می شود و استحکام بنیان خانواده زندانیان زمانی صورت می گیرد که تمام شرایط فراهم و کمبود را در خانواده را احساس نکنند که بعد از بیان مسئله و تحقیق مشکلات و آسیب ها از بعد اهمیت دادن به مقاله نیز مورد بررسی قرار می گیرد.

بیان مسئله و اهمیت تحقیق:

جرم و جنایت همواره از مواردی است که از سوی قانون توبیخ جدی را به دنبال دارد مجازات زندان اگر چه به عنوان یک راه برای اصلاح ،درمان،پیشگیری و رعایت عدالت در جامعه در مواجهه با قانون شکنان و مجرمان پذیرفته شده و ضروری به نظر می رسد اما آسیب های ناشی از آن خانواده زندانی را در ردیف قربانیان واقعی جرم قرار می دهد.اگر بگوییم که استحکام بنیان خانواده زندانیان و مشارکت انها در امر اصلاح و تربیت آنها به خود خانواده زندانیان بستگی دارد و باید خانواده وی در اصلاح و تربیت تلاش نماید کاملا اشتباه می باشد چرا که خانواده زندانی نیاز به ترمیم ذهنی دارد و لازم است از طریق برنامه های فرهنگی ،هم نوع نگاه ها به لاین خانواده ها آسیب دیده اصلاح شود و هم ذهنیت آن ها نسبت به خودشان به گونه ای تغییر یابد که با امیدواری سختی ها را پشت سر گذارند و برای بهتر شدن شرایط خود و سایر اعضای خانواده شان تلاش نمایند و در این مورد نیز بیان مسئله اینکه چه عواملی باعث استحکام بنیان خانواده زندانیان می تواند تاثیر بگذارد ،با کمی تامل درمی یابیم که با یک برنامه ریزی هماهنگ و با توجه به اصل رعایت کرامت انسانی خانواده زندانیان برای رفع مشکل و حل مسئله آن ها می توان گام برداشت که شامل تسهیلات و حمایت ها در جهت توان افزایی خانواده های زندانیان به کار گرفته شود تا در یک فرایند طراحی شده پس از گذشت مدتی از حمایت های هدفمند،خانواده ها به استقلال کافی برسند و بتوانند بر اساس ایده های خود در جهت استحکام بنیان خانواده  و بهبود وضع زندگی شان اقدام کنند.خانواده زندانیان در ارتکاب جرایم نقش ندارند اما چنانچه مورد حمایت واقعی قرار نگیرند دچار بروز مشکلاتی از جمله مشکلات مالی ،اجتماعی،از هم گسیختگی خانواده،افت تحصیلی و ترک تحصیل فرزندان می شوند که تبعات متعددی مانند احساس شرمساری فرزندان ،انزوا،نگرش منفی،افزایش طلاق،بزهکاری خانواده زندانیان را برای خانواده که روزی فکرشان را هم نمی کردند،به دنبال خواهد داشت.اولین گام جامعه پذیری زندانی ،تغییر رفتار و توانمند سازی آنان و منطبق شدن با ارزش ها،باورها و هنجارهای جامعه است و شکوفایی توانمندی های زندانی نقش کلیدی در تکمیل این فرایند دارد که در این میان خانواده در فرایند جامعه پذیری زندانیان حلقه اتصال اصلی بین جامعه و مددجو است و با تحکیم بنیان خانواده و توسعه ارتباطات خانوادگی و حضور معنوی پررنگ واحد فرهنگی زندان می تواند فرایندهای کلیدی باز اجتماعی شدن و جامعه پذیری زندانیان را ترسیم و اجرایی نمود چرا که مشارکت خانواده ها در امر اصلاح و تربیت زندانیان حلقه اصلی اتصال با جامعه محسوب می شود.در مورد اهداف و ضرورت تحقیق با وجود آن که پژوهش درباره استحکام بنیان خانواده زندانیان و مشارکت آنها در امر اصلاح و تربیت زندانیان بسیاری از محققان و پژوهشگران خصوصا در حوزه پژوهشگران زندان در زندان های شهرهای  گوناگون را به خود معطوف کرده است اما مطالعه تحقق استحکام بنیان خانواده زندانیان موضوعی نسبتا نو و کم سابقه است و تنها در طی چند سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است ضرورت تحقیق ار آنجا ناشی می شود که بسیاری از افراد که به زندان می افتند گاه با حمایت خانواده مواجه نمی شوند و بیشتر با طلاق زوجین به خاطر زندانی بودن زوج روبرو می شوند که از یک طرف زندانی به حبس خود در زندان فکر می نماید و از طرف دیگر هم به پاشیدن زندگی خود که اتفاق افتاده فکر می کند که این فرد بعد از آزادی نیز دوباره همان فرد سابق نمی شود  لذا تحقیق کردن درباره آن ها ارزشمند خواهد بود ،چه این که علاوه بر ارزش نظری دارای ارزش کاربردی نیز می باشد آن هم در یکی از مهمترین زمینه های آموزشی برای فرزندان خانواده ها در مدرسه ،دانشگاه و کارکنان زندانها  که بسیاری از کارکنان زندان هر روز با اینگونه موارد مواجه و روبرو می شوند. اهمیت عمده این تحقیق این است که علل و عوامل استحکام بنیان خانواده زندانیان و مشارکت آن ها را در امر اصلاح و تربیت زندانیان به قلم آمیخته و با شناسایی این عوامل و با ارائه راهکارها و پیشنهادهایی در خصوص استحکام کامل خانواده زندانیان از آن بتوانیم به اهداف نائل شویم. با انجام این تحقیق و رسیدن به نتیجه مطلوب و مورد نظر می توان با اختیار قرار دادن آن در ادارات و سازمانهای زندان و  نحوه  مشارکت خانواده ها در اصلاح زندانیان آگاه کرد تا میزان عمل و کاربرد آن بیشتر گردد.                                       

پیشینه تحقیق:

متاسفانه در کشورمان مطالعه علمی و نظامند در زمینه راهکارهای تحقق عدالت منطقه ای  صورت نگرفته است؛اما وسعت اهمیت این موضوع برای افرادی که دردمند جامعه هستند موجب شده است دانشمندان و بسیاری  در حوزه های  مختلف به صورت گسترده موضوع استحکام بنیان خانواده  را بررسی کنند برای نمونه در حوزه داغ ننگ،کیفیت روابط اعضاء خانواده و سلامت روان خانواده زندانیان مطالعه منصوره اعظم آزاده و مرضیه مشتاقیان اشاره کرد که در تحقیق خود داغ ننگ را در دو بعد تعاملی و جنسیتی کیفیت روابط اعضاء خانواده و روابط اعضاءخانواده را در سه بعد روابط زن و شوهر روابط فرزند مادر و روابط فرزند با پدر و عدم سلامت روان را در سه بعد افسردگی و اضطراب زن سرپرست خانواده و اختلال سلوک فرزندان عملیاتی نموده است و در میان پژوهش های مقاله ای  نیز موضوع نقش عوامل خانواده در بازگشت مجدد زندانیان به زندان مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است در این خصوص می توان به وجود مقالات که به نگارش درآمده است اشاره کرد که عبارت اند از: محمد یعقوبی و محمود علمی  در مقاله خود به نقش عوامل خانوادگی و اجتماعی در بازگشت مجدد زندانیان به زندان می پردازد آنچه مورد توجه این پژوهشگر است چنین می باشد که بین میزان پذیرش خانواده و بازگشت مجدد به زندان و میزان مهارت شغلی با میزان بازگشت مجدد به زندان و یا برچسب زنی با میزان بازگشت مجدد به زندان رابطه وجود دارد و از دیگر مقالات می توان به پژوهش میر طاهر موسوی و عماد الدین باقی در مورد پیامدهای زندانی شدن بر خانواده زندانیان اشاره کرد که راهکار انرا تعیین مدل کیفری،انسانی تر کردن شرایط زندانی ،زندان باز ،روش های جایزین زندان موثر دانسته است آخرین نکته این که از حیث نظری یعنی نقش خانواده ها در اصلاح و تربیت زندانیان در منطقه پژوهش های  بصورت مقاله صورت گرفته است، ولی منابع این مقاله ذکر سابقه تحقیق محسوب نمی شود.                                 

روش پژوهش:

در پژوهش سعی به عمل  خواهد آمد تا در  بیان مطالب از روش تحلیلی و توصیفی کارگرفته خواهد شد برای دست یابی به یک نتیجه گیری کلی و منطقی در اثبات موضوع. در این مقاله علاوه بر توصیف عینی و واقعی که در زندان که به وضوح مشاهده و  فعالیت داریم خصوصیات یک موضوع و بیان اطّلاعاتی راجع به آن به منظور بهبود شرایط کنونی و در راستای استحکام بنیان خانواده زندانیان و الگوهای پیشنهادی در زمینه مورد بحث تلاش میگردد.                                                

عوامل موثر در استحکام بنیان خانواده زندانیان

1- اعطای مرخصی به زندانیان

یکی از مهمترین تبعات و پیامدهای ناشی از مجازات حبس ،آن است که شخص محکوم از حقوقی همچون توسعه روابطش با اذعضای خانواده محروم می گردد و در اغلب موارد روابط خصوص و عاطفی وی با خانواده اش به واسطه ایجاد فاصله دچار خدشه می شود.اگر به هر طریق زندانی نتواند از نهادهای ارفاقی بهره من شود و به دلایلی مجازات حبس را تحمل کند دچار آسیب و لغزش می شود که این آسیب ها زندگی شخص زندانی و اعضای خانواده او را حتی پش از خاتمه یافتن مدت مجازات نیز تحت الشعاع قرار می دهددر جهت پیشگیری از این آسیب ها توسعه ارتباطی شخص زنانی با خانواده اش از جمله راهکارهایی است که می تواند موثر واقع شود که در این راستا می توان از تدابیری مانند اعطای مرخصی ها و ملاقات های متعد به صورت ضابطه مند در راستای حفظ کیان خانواده زندانی بهره برد.                                                                

2-بازنگری در قانون مرخصی زندانیان

اگر به آئین نامه سازمان زندان ها ،اعصای مرخصی ها و ملاقات ها بنگریم متوجه می شویم که این آئین نامه ها از ضوابط و اصول معقول تبعیت نکرده است از جمله اینکه در ماده 214 آئین نامه سازمان زندان ها چنین مقرر نموده است که الف) محکومین به حبس تا 15 سال باید حداقل یک ششم از مدت حبس و محکومین بیش از 15 سال و حبس ابد حداقل سه سال از مدت محکومیت خود را سپری کرده باشند محکومینی که دارای سابقه محکومیت در جرائم عمدی باشند به ازای هر سابقه محکومیت یک ماه به نصاب مذکور اضافه می شود یا در بند ب اینکه محکومینی که به لحاظ عدم پرداخت جزای نقدی یا عدم تادیه محکومیت مالی موضوع مواد 1 و 2 قانون نحوی اجرای محکومیت های مالی  و یا هر دو در زندان به سر می برند در صورتی که حداقل یک ماه بابت محکومیت مذکور تحمل حبس نموده باشند و در بند ج) اینکه کسب حداقل 200 امتیاز برای هر نوبت مرخصی می باشد که در این صورت زندانی باید میزان زیادی از مجازات را تحمل کرده باشد تا انگاه شرایط اعطای مرخصی فراهم شود.در تبصره 2 ماده 23 همان قانون چنین بیان می نماید که اعطای مرخصی به زندانیان به عنوان یک حق تلقی نمی شود و برخورداری از آن موکول به رعایت مقررات زندان و کسب امتیازات لازم است این مقرر مرخصی را به عنوان حقی از حقوق زندانیان برنشمرده است این درحالی است که عدم اعطای مرخصی به زندانی به عنوان حقی از حقوقش به صورت مکرر می تواند شخص زندانی را از خانواده اش به لحاظ روحی و عاطفی دور سازد و در آینده نزدیک روابطش را با خانواده متزلزل می گرداند و در این آئین نامه به نیاز های متفاوت محکومان و خانواده های آنان توجهی نکرده است از جمله اینکه برای محکومان متاهل باید در جهت تحکیم کیان خانواده و جلوگیری از انحطاط یا اضمحال آن امتیازات و امکانات ویژه ای در نظر گرفته شود.                                                                                                                               

3- تقویت بنیان خانواده زندانیان

بررسی ها نشان می دهد فرزندان زندانیان که در محیط زندگی با ناملایمات دست و پنجه نرم می کنند وقتی وارد اجتماع می شوند مشکلات و مصائب در مسیر زندگی آنها  آسیب ایجاد نخواهد کرد ،آسیب پذیرترین گروه در برابر آسیب های اجتماعی متعلق به خانواده هایی است که با بروز مشکلات و فشارها ،برخورد ناصحیح دارند و نمی توانند با ابزارهای تربیتی عوارض آنها را کنترل کنند.آثاری زیانبار مشکلات فرهنگی اقتصادی و اجتماعی بر خانواده زندانیان نه تنها اعضای خانواده را دچار انحراف می کند بلکه انها را وارد چرخه اجتماع کرده و دامنه آسیب ها نیز گسترش می یابد.مقاومت در برابر مشکلات اختیاری و اتفاقی روش های متفاوتی دارد که می بایست همه نهاد های اموزشی و تربتی از جمله امور زندانها در فرهنگ سازی ان بخوبی ایفای نقش کند چون استحکام بخشی بنیان خانواده زندانیان سلامت جامعه را تضمین می نماید و با رسیدگی به مشکلات خانواده زندانیان زمینه تقویت روحیه مددجویان و خانواده انها فراهم می شود و وقتی روحیه خانواده زندانیان تقویت شود مشارکت انها در امر اصلاح و تربیت زندانی اش بیشتر و پررنگ تر می شود. 

4- استحکام بنیان خانواده زندانیان با کمک خیران

در اسلام مسئله همدردی ،عطوفت،مهربانی نسبت به یکدیگر و رحیم بودن مورد تاکید قرار گرفته است ،مسئله سخاوت و بخشش یک صفت ذاتی و یک چشمه درونی است که خدای متعال در دل انسانها به ودیعه گذاشته است .زنان جامعه مخصوصا زنان زندانیان در بحث بخشش الگویی مانند حضرت خدیجه (س) دارند که تمام اموال خود را به پیامبر اکر م(ص) بخشید تا صرف فقرا و نیازمندان کنند که در این تمثیل زنان زندانیانی هستند که از همه زندگی خود گذشته تا شریک زندگی اش به آغوش خانواده باز گردد اما شاید کمک سخاوتمندانه این زنان برای آزادی میسر نباشد که در این مورد کمک های سخاوتمندانه خیران برای آزادی زندانیان سبب می شود نظام و بنیاد خانواده ها مستحکم شود.جشن گلریزان آزمایشی برای ثروتمندان و نیکوکاران است تا نشان دهند که چه اندازه می توانند از دل مادیات برکنند و اهل گذشت و ایثار باشند زیرا که کمک خیران سبب استحکام بنیان خانواده زندانیان می شود.                                                                                     

علل ناتوانی استحکام بنیان خانواده زندانیان

خانواده های زندانیان در صورت نبود رسیدگی به وضعیت معیشتی آن ها زمینه مساعد تری برای روی آوردن به جرم دارند و تعداد زیادی از انها از فقر مالی رنج می برند این خانواده ها تهدید بالقوه ای هستند که در صورت حمایت نشدن ،بزهکاران و زندانیان آینه خواهند بود و امنیت جامعه را به خطر می اندازند.از جمله علل و عوامل ناتوانی استحکام بنیان خانواده در صورت زندانی شدن یکی از اعضای خانواده از جمله سرپرست خانواده می تواند موارد زیر باشد .                 

1-مشکلات اقتصادی خانواده زندانیان

از انجا که اغلب خانواده های زندانیان سرپرست خود را از دست داده اند و اغلب از خانواده های محروم جامعه هستند مهمترین اولویت انها  مسائل اقتصادی و معیشتی از جمله مسکن و مایحتاج اولیه زندگی است .علاوه بر ان مسائل مربوط به بهداشت و درمان نیز بخش عمده ای از مشکلات این قبیل خانواده هاست یا تامین هزینه های تحصیل فرزندان نیز از مواردی است که نباید از نظر دور داشت که این موارد استحکام بنیان خانواده را  تضعیف می نماید.                        

2-مشکلات اجتماعی

شرمساری و کناره گیری از جمع نگاه بدبینانه اطرافیان محدود کردن و قطع رابطه اطرافیان با آن ها که زمینه رابرای انزوای خانواده زندانی و در نهایت طرد اجتماعی ان ها از جامعه و حتی برچسب زنی به انان را فراهم می کند مشکلات روحی و روانی عدیده برای خانواده زندانی خواهد شد که این مسئله که ذهن و روان خانواده را درگیر می نماید در برخی موارد استحکام بنیان خانواده را با مشکل مواجه و مشارکت خانواده در امر اصلاح و تربیت زندانیان کم نمایان می گردد.                                                                                        

3- مشکلات فرهنگی ،اخلاقی و تربیتی

در صورت نبود حمایت های فرهنگی و الگوهای اهلاقی و عاطفی در خانواده فرزندان  این خانواده ها ناخواسته در معرض آسیب های متعدد از ترک تحصیل و گرایش به رفتارهای پرخطر و بزهکاری خواهند بود.زیرا در صورت عدم حمایت از این خانواده ها شاهد رشد چشمگیر طلاق همسر زندانیان،ترک تحصیل فرزندان،ناهنجارهای اجتناعی و روانی ،گرایش اعضای خانواده به مشاغل کاذب و تکدی گری و گاها تن فروشی به قیمت امرار معاش خواهیم بود و و زنگ خطری که بعد از این اتفاقات به صدا در آید دیگر اثری ندارد و ورود تعداد قابل توجهی از اعضای خانواده زندانیان به چرخه جرم می باشیم و وقتی چنین اتفاقات ناخوش آیندی بیفتد ناتوانی در استحکام بنیان خانواده به صفر می رسد.                            

راههای تحقق استحکام بنیان خانواده ها

 برای استحکام بنیان هر خانواده باید پشتوانه ای در خانواده باشد وقتی سرپرست خانواده بنا به دلایلی زندانی می گردد این پشتوانه مانند طنابی است که پاره شده است و نیاز به حلقه کردن و استفاده دوباره می باشد و پشتوانه باید به گونه پشتیبانی همه جانبه از خانواده زندانیان و فرصت های شغلی از سوی نهاد های عمومی در اختیار افراد تحت تکلف خانواده زندانیان صورت بگیرد که در این مورد انجمن حمایت از زندانیان می تواند خدمات زیادی را به خانواده های مدد جویان ارائه نماید که از جمله ان می توان به پرداخت مستمری به خانواده ها،پرداخت کمک هزینه تحصیلی،توانمند سازی شغلی خانواده ها ،پرداخت کمک هزینه درمان،آزاد سازی زندانیان،ارائه خدمات مربوط به درمان سوء مصرف مواد مخدر ،تامین اجاره مسکن اشاره کرد و اگر این موارد در خانواده یک زندانی فراهم باشد قطعا استحکام بنیان خانواده زندانیان را شاهد می باشیم و این که این موارد چطور بدون بودجه امکان پذیر است که به چند مورد در زیر اشاره می شود.                                   

1-اشتغال یکی از اعضای خانواده  زندانی در نهاد و موسسات

خانواده زندانیان بخصوص خانواده هایی که سرپرست آن به زندان گرفتار شده است به لحاظ مسائل معیشتی و اجتماعی شدیدا در معرض آسیب های مختلف قرار دارد که این خانواده علاوه بر اینکه نمی تواند بنیان خانواده را با وضعیت نامطلوب مالی استحکام بخشد بلکه در معرض هر نوع گرفتاری و آیب ها از جمله ولگردی و تن فروشی و از همه بدتر با طعنه ها و چشم های آلوده افراد قرار می گیرد که باید تلاش گردد تا خانواده مددجویان در راستای پیشگیری از وقوع جرم اول توانمند شود و بتواند معیشت خود را تامین کند که اگر این راه حل شود بنیان خانواده به خودی خود استحکام می یابد که در این زمینه نیز انجمن حمایت از خانواده زندانیان می تواند از طریق سازمان فنی و حرفه ای ،شهرداری ها ،موسسات خیریه و خیرین نوع دوست نسبت به آموزش و ایجاد اشتغال برای خانواده زندانیان نیازمند اقدام نماید یا اگر اشتغال زنان بد سرپرست یا بی سرپرست را برای اشتغال برگزیند این زنان که الگوی حضرت زهرا و مسلمان هستند قطعا اگر با حمایت دولت و سایر نهادها مواجه باشند زمینه استحکام بنیان خانواده شده و تلاش در جهت امر اصلاح و تربیت زندانی خود نموده تا از حبس رهایی و به آغوش گرم خانواده باز گردد.                                                        

2- ایجاد کسب و کارهای خانگی با تفاهم نامه تسهیلات کمیته امداد

در این مورد شاید برای برخی از خانواده مددجویان اشتغال در خارج از خانه با دشواری هایی همراه باشد اما ایجاد اشتغال های خانگی در حوزه های مختلف در تحقق این هدف گذاری می تواند بسیار کمک کار باشد که اگر تفاهم نامه با کمیته امداد در زمینه تسهیلات برای خانواده زندانیان بسته بشود تا افرادی که شرایط دریافت تسهیلات را دارند به آنها معرفی گردد و ابزار و لوازم با تسهیلات در اختیار این خانواده ها قرار بگیرد افرادی که علاقمند به دریافت شغل می باشند در مجموعه ی تحت نظر خود مشغول می شوند و با این کار حداقل می توانند به حفظ وضعیت اقتصادی خانواده خود کمک نموده و تجربه ثابت نموده است که اگر به کسی یک بار کمک شود تا اخر عمر مدیون و تلاش در حفظ بنیان خانواده خود مخصوصا زندانی می شود چون هیچ کس مجرم افریده نشده است و هستند افراد و خانواده های آبرومند و نیازمند در سطح جامعه و زندان که بعد از پشتیبانی و کمک برخی انجمن ها و خیریه ها ،تلاش در جهت آزادی شریک خود یا اعضای خانواده زندانی خود نموده است که این کار نیز با همت جمعی و تلاش همه جانبه مسئولان ،دست اندرکاران،آحاد مردم و خیرین تحقق پیدا می کند.                                     

3- رفع نیازهای عاطفی

شاید این مورد کمی معقول به نظر نرسد اما با قدری تامل درمی یابیم که اگر بخواهیم روابط و بنیان خانواده زندانیان مستحکم باشد باید یکسری از نیازهای طرف مقابل را متعهد انه برطرف نماییم و این موضوع به ویژه در روابط زوجین زندانی نمود بیشتری دارد که به دو قسمت نیازهای اولیه یا جسمی و یا نیازهای ثانویه و روحی تقسیم می شود که فرد زندانی نیز باید این نیازهای خود را برآورده کند و بر عکس همسر وی .چرا که اگر  این نیازها را رفع نکنند فرد در جای دیگری نیاز های خود را برآورده می کند و این تهدیدی برای تضعیف و از هم گسستگی خانواده می باشد که نکته بسیار مهم در این مورد نیز ملاقات شرعی در زندان زیر نظر فرهنگی زندان می باشد و این مورد باید در زندان و محلی که قانون تعیین می نماید تامین شود و در صورت برآورده نشدن این نیازها هر یک از زوجین چه همسر زندانی چه شوهر زندانی که زندانی در داخل زندان و همسر وی در خارج از زندان قاعده ها و ناهنجارهای نیازهایش را تامین می کند که این قطعا تهدیدی برای خانواده زندانی است و موجب فروپاشی و تزلزل استحکام بنیان خانواده زندانی می شود و به جای مشارکت در اصلاح و تربیت به عادت نمودن به این مسائل، دیگر شوق زندگی حتی بعد از آزادی نیز نخواهد داشت.پس رفع نیازهای اولیه باید از سوی خانواده برآورده شود نه جایی دیگر.                                                   

نتیجه گیری:

در پایان درموردنتیجه استحکام بنیان خانواره زندانیان و مشارکت آنها در امر اصلاح و تربیت چنین می توانیم بگوییم که با در نظرداشت آنچه در مورد شیوه های مستحکم نمودن بنیان خانواده  زندانیان ذکر نمودیم و در مورد راههای تحقق این بنیان نیز مختصری که از نکات ضعف و قوت این سیستم نمودیم می توان چنین اظهار نمود که شیوه های تحقق استحکام بنیان خانواده در هر مقطع نکات مثبت و منفی فراوانی دارند و یا در کل می توان گفت که مشارکت افراد خانواده در اصلاح و تربیت زندانیان  و همه بحث های که صورت گرفته است نکات مثبت و منفی دارند و با اعطای مرخصی به زندانیان،بازنگری در قانون سازمان زندانها،تقویت بنیان خانواده با کمک خیران و انجمن حمایت از خانواده زندانیان بهره گرفت. در مجموع در این مقاله به این نتیجه می رسیم که استحکام بنیان خانواده زندانیان نیازمند همه این شیوه ها است که گفته شد، زیرا از یک طرف سیستم عدلی رسمی از چنان کیفیت , جامعیت, گسترده گی و مطلوبیت خاصی برخوردار نیست که بتواند به  زندانیان تسهیلات داده یا خانواده انها را به خود جذب و از سیستم مالی بی نیاز سازد و از طرف دیگر با روش غیر رسمی نیز به آسانی  نمی توان تغییر وضعیت داد. هدف از این شیوه های محکم نمودن بنیان خانواده  این است که خانواده همیشه و در همه جا و در بین جوامع بشری به عنوان اساسی ترین نهاد اجتماعی زیر بنای جوامع و منشاء فرهنگ ها،تمدن ها و تاریخ بشر بوده است. پرداختن به این بنای مقدس بنیادین و حمایت و هدایت زندانیان به جایگاه واقعی و متعالی خود همواره سبب اصلاح خانواده بزرگ انسانی و غفلت از آن موجب دور شدن زندانی از حیات حقیقی و سقوط به ورطه هلاکت و ضلالت بوده است.بیشتر زندانیان در زندان زندگی خود را از زندانی دیگر تاثیر می پذیرند و بر آنها تاثیر می گذارند. در یک خانواده،از والدین گرفته تا فرزندان در شکل گیری شخصیت و خلق و خوی فرد زندانی خانواده موثر واقع می شوند. محیط اجتماعی جامعه،رسانه ها،مطبوعات و همه اعضاء و عناصر حاضر در صحنه اجتماع که در ارتباط با استحکام بنیان خانواده زندانیان هستند در پرورش روحیه و شخصیت وی تاثیر دارند.عوامل بسیاری در تحکیم بنیان خانواده زندانیان و سر زندگی آنها موثرند که در این مقاله به مهمترین آنها پرداخته شد از جمله اشتغال یکی از اعضای خانواده زندانی جهت تامین امرار معاش در یک نهاد یا موسسات خیریه ،ایجاد کسب و کارهای خانگی برای خانواده زندانیان،رفع نیازهای عاطفی و ..همگی از عوامل استحکام بنیان خانواده زندانیان هستند که این مقاله استحکام بنیان خانواده را با استفاده از منابع مرتبط با زندانیان و آثار متفکران در این زمینه مورد بررسی و تحلیل و نقد قرار داده است .در ابتدای این تحقیق در مورد روش و اهداف پژوهش توضیحاتی داده شد و با تحلیل راهکارهایی در جهت استحکام بنیان خانواده زندانیان، پیشینه و تاریخ وضعیت و نیز رویدادهای جاری را فهمیدیم و در مبحث دوم راهکارهای استحکام بنیان خانواده و مشارکت آنها را در امر اصلاح و تربیت زندانیان را بیان کردیم و موارد این راهکارها را  مورد بررسی قرار دهیم و در آخر برداشت پژوهش توضیحاتی داده شده است که چطور می توان راههای تحقق استحکام بنیان خانواده را پیش برد ودر آخر نتیجه مقاله با تمام رویکرد مخصوصا نقش خانواده ها در تربیت اصلاح و خانواده زندانیان مطرح شده است.                                   

منابع:

اشراقی،مرتضی،تحکیم روابط خانوادکی،ماهنامه پیام زن،شماره 232 تیر 1397

اوفقیر،ملیکه،فیتوسی، میشل،زندانیان،انتشارات ستوده،1389

بصیری هریس،حسن،قرار بازداشت موقت،ششمین کنفرانس بین المللی علوم انسانی ،روانشناختی و علوم اجتماعی ،مجموعه مقالات کنفرانس 1395

برات وند ،محمود،نورزاده،مهرداد،زندانیان جوان،انتشارات نوین توسعه 1398

جمشیدی،سارا،تاثیر زندان و حبس بر خانواده زندانی،هشتمین کنفرانس بین المللی پژوهش های دینی و اسلامی،حقوق علوم تربیتی و روانشناسی،1401

حسن زاده ،صالح،عوامل تحکیم خانواده در فرهنگ اسلامی،پژوهشنامه معارف قرآنی دوره 4 شماره 15 اسفند 1392

علی درویش ،مصطفی،تاثیر مجازات حبس بر زندانیان و خانواده،انتشارات نگارستان غرب،1397

غنی ،سید مهدی،شناخت و آسیب شناسی زندان،انتشارات صمدیه،1399

مجلسی،محمد باقر،بحارالانوار،جلد 16،ص10،12،19

 ناطقی،محمد تقی،عوامل تحکیم بنیان خانواده،انتشارات نسیم انتظار،1393

استحکامبنیانخانوادهزندانیان.doc