*** توضیحاتی که در این صفحه نوشته شده ، بصورت کلی و خلاصه می باشد . زیرا پدیده های نور و سایه عناصری پیچیده و گسترده ای در طراحی می باشند و از چهاچوب موضوع این وبلاگ خارج است .
نور یک تابش الکترومغناطیس است که از ذراتی به نام فوتون (Photon ) تشکیل شده است . از برخورد آن اجسام و نقاط مختلف پرتو پدیدار می گردد .
- سایه ناحیه تاریک ناشی از قرار گرفتن یک جسم ناشفاف بین نور و صفحۀ تصویر می باشد .
- به تغییر درجهٔ سایه‌ها از روشن به تیره در آثار هنری سایه روشن گفته میشود و مهارت هنرمند در استفاده از روش باعث نمایش صحیح حجم و حالت مدل میشود .
- نور اولین و رایج ترین منبع شناخت جهان پیرامون ما می باشد که به کمک بازتاب آن از فضای مجاور ، آن را می بینیم .
- با تغییرات گوناگون نور و سایه ، حالت ها و احساسات متفاوتی بدست می آید :
جابجایی از روشنب به تیرگی به دو عامل بستگی دارد :
1 - قدرت منبع نور
2 - نوع بافت سطح
- در هنرهای تجسمی از نور و سایه به دو روش می توان استفاده نمود :
1 - کاملا صریح باشد . و ساختاری از نور و تاریکی را ایجاد کند .
2 - ابرازی برای بیان حس که در خدمت اثر هنری قرار گیرد .
- وجود سایه روشن در تصویر ، باعث جدا سازی و ایجاد تمایز بین یک شکل و شکل دیگر است :
- در رنگبندی روشن ، سایه های تیره و در رنگبندی تیره ، سایه های روشن دیده می شوند .
- سایه ها بر زمینه ی روشن و نورها بر زمینه ی تیره، بیشتر جلوه گر می شوند :
- سایه ها بر زمینه ی روشن و نورها برزمینه ی تیره ، بیشتر جلوه گر می باشند .
- به ارزشهای رنگی متفاوت بین نور و تاریکی ، نیم سایه می گویند .
- هر چقدر منبع نوری به جسم نزدیک تر باشد ، تضاد سایه روشن بیشتر و تعداد ارزش های رنگی متوسط کمتر میشود و برعکس ، هر چه منبع نوری از جسم دور تر باشد ، تضاد سایه روشن کم تر و تعداد نمی سایه ها بیشتر خواهد شد :
- با قوی تر کردن منبع نور، سایه کمرنگ تر و با ضعیف تر کردن آن ، سایه پرنگ تر میشود .
- چنانچه منابع نور متعددی ئ تضاد بین نورها زیاد باشد ، افت بیشتری بین تیرگی و روشنی پدیدار شده و لکه های سیاه و سپید بدست خواهد آمد :
- سایه روشن روی سطح روشن ، روشن تر از سایه روی سطح تیره است .
- سطح شفاف اصلا سایه سایه ندارد ، سایه روی سطح نیمه شفاف کمرنگ تر و روی سطح کدر تیره تر است .
- با ایجاد تضاد های شدید در نور و سایه ، میتوان فضاهای دراماتیک و پر جاذبه ای را بوجود آورد .
- هرگاه جسمی رو میز سفیدی در کنار پنجره قرار گیرد و از یک طرف نور روز و از طرفی دیگر نور چراغ به آن بتابد ، دو سایه بر روی میز می اندازد که رنگ های آن ها باهم متفاوت است . سایه ای که توسط نور روز اینجاد میشود به رنگ نارنجی و زرد و سایه ی چراغ ، آبی است .
- نور رنگی گرم ( رنگی که طیف آن به قرمز می رسد )، احساسی از شادی ، نشاط و امید می آفریند در حالیکه نور رنگی سرد ( رنگی که طیف آن به آبی می رسد ) ، احساس نا امیدی و دلسردی را القا می کند . البته کاربرد نور های گرم و سرد در فضاها و آثار هنری ، متفاوت است :
- حالت و چگونگی کناره های شکل ، ماهیت هندسی فرم را نشان میدهد . مثلا کنار های تیز و با تضادهای مشخص و روشن ، نشانگر زاویه های تیز است و بر تابش یک نور مستقیم دلالت دارد و بر عکس تغییرات تدریجی شدت رنگ ، حاکی از کنار های نرم و با انحنای ملایم و تابش نورهای غیر مستقیم است :
- هر چه طیف سایه روشن به هم نزدیک تر باشد ، تمایل به آرامش بیشتری در تصویر حاکم است و هر چه کنتراست این سایه روشن ها بیشتر باشد ، فضا پر تحرک و حساس تر است .
- اگر سایه ها در بالای تصویر باشد ، حس سنگینی در تصویر است و اگر در پایین صفحه باشد ، حسی تز قدرت به وجود می آورد :
حالت های گوناگون نور :
نور از جلو :
- سایه بر موضوع بسیار کم می باشد.
- موضوع عمق ندارد و مسطح دیده می شود .
- خط ها ، برجسته به چشم میرسند .
نور از پهلو :
-سایه های مشخصی پدیدار می شود .
- به تصویر ، کنتراست بالایی می بخشد .
- موضوع سه بعدی به نظر می آید
- اگر موضوع انسان باشد ، بخش روشن ، بطور نمادین ، نشان دهنده ی خوبی و بخش تاریک تعریفی از بدیها است و شخصیتی مبهم را نشان می دهد .
نور از بالا :
- قسمت بالای تصویر سبک و روشن است .
- سایه ها در سمت پایین کادر متمرکز هستند و فضای سنگینی در پایین ایجاد می شود .
- نوعی احساس تازگی و اطمینان را نشان میدهد . بویژه هنگامی که با نور روبرو ، به صورت همزمان ، همراه باشد .
نور از پایین :
- در بالای کادر سایه درست می شود و احساس تیرگی و سنگینی بیشتر می شود .
- احساس عدم آرامش ، وحشت و غربت را بوجود می آورد .
- نمایشگر چهره های خشن است .
نور از پشت :
- سوژه در حالت ضد نور است و در تاریکی قرار دارد .
- پشت سوژه روشن است
- سوژه بصورت یک سطح نیره در می آید که کاملا نامشخص است .
- هاله ای از نور ، دور موضوع را میگرد و به موضوع کیفیتی خاص می بخشد .
- اگر این نور با مقابل همراه شود، به سوژه حالتی آسمانی و ایده آل می بخشد .
منابع :
I - جزو ه های دانشگاهی
II - خلاقیت تصویری نوشته نصرین صدقیان :
- تاریخ هنر نوین هاروارد آرناسن - مترجم : محمد تقی فرامرزی
- هنر ذر گذر رمان هلن گاردنر
- طراحی . ارتباط بصری برونر موناری - منرجم پاینده شاهنده
- زبان تصویر جئورگی گیپس - ترجمه فیروزه مهاجر
- مبادی سواد بصری دونیس اِ داندیس - ترجمه : مسعود سپهر
- کتاب رنگ اِتین - ترجمه : محمد حسین حلیمی
- دایره المعارف هنر روئین پاکباز
- ارتباط تصویری از چشم انداز نشانه شناسی فهیمه پهلوان
- درآمدی بر تحلیل عناصر بصری در آرم فهمیه پهلوان
- اصول و مبانی هنرهای تجسمی محمد حسین حبیبی
- سی قرن طراحی گرافیک ملک محسن قادری
- شناخت هنر گرافیک سید رضا حسینی
- مفاهیم رویکردها در آخرین جنبش های هنری قرن بیستم ادوارد لوس اسمیت - ترجمه : علیرضا سمیع آذر
- جهانی شدن و هنر جدید ادوارد لوسی اسمیت - ترجمه علیرضا سمیع آذر
- تارخچه ای از طراحی گرافیک ریچارد هولیس - ترجمه سیما مشتاقی
- از نشانه های تصویر تا متن بابک احمدی