نقش تغذیه در یادگیری

نقش تغذیه در یادگیری

به تفضیل میخوانیم که چه عواملی سبب مشکلات تغذیه ای کودک و نوجوان می شوند و فواید صبحانه در دوران تحصیل چیست و چه راهکارهایی می توان ارائه داد تا این مشکلات حل شود
اگر میخواهید در مورد صبحانه کامل، مضرات صبحانه نخوردن و تاثیرات تغذیه در یادگیری بیشتر بدانید با این مقاله همراه شوید

مقدمه

تحقیقات نشان داده است که بسیاری از بیماریهای دوران بزرگسالی دانش آموز مانند دیابت، افزایش فشار خون، بیماریهای قلبی و عروقی، افزایش چربی خون و … به نحوه تغذیه وی در دوران مدرسه مرتبط است، بنابراین داشتن رژیم مناسب در دوران کودکی می تواند از بروز و یا شدت این بیماریها در بزرگسالی پیشگیری کند. در سنین مدرسه رشد کودک با سرعت کمتری ادامه می یابد، کمبودهای تغذیه ای در این سنین کودک را از رشد بالقوه ای که می تواند داشته باشد باز می دارد. در این سنین دانش آموزان جهت تامین نیازهای تغذیه ای خود به سه وعده غذای اصلی(صبحانه، ناهار، شام) و دو میان وعده (بین صبح تا ظهر و عصر) نیاز دارند.در این مقاله به همین موضوعات می پردازیم

ضرورت انجام پژوهش
صبحانه به دلایلی از جمله خاصیت آرام بخشی درابتدای روز و رفع گرسنگی وعطش سلول های بدن بخصوص سلولهای مغز تنظیم قند خون و تاثیر مسقیم آن بروزن بدن ... مهمترین وعده غذایی محسوب می شود همچنین مواد غذایی تشکیل صبحانه تاثیر بسزایی بر روی کارایی سیستم مغز و اعصاب دانش آموز می گذارد لذا این وعده غذایی نقش مهمی در یاد گیری مطالب درسی و تمرکز حواس دارد ودر نتیجه پیشرفت تحصیل دانش آموز ایفامی کند این نقش بخصوص در زمینه دروسی که به تفکر و تمرکز بیشتر نیاز دارند مانند ریاضیات و اهمیت بیشتر دارند .
در کشور ما و البته تا حدودی در زندگیهای صنعتی امروز غذاها غالبا کنسروی و فست فود شده اند والدین کارمند هستند بسیار کم پیش می آید که به صبحانه به عنوان غذای اصلی نگریسته شود و اکثرا حذف می شود در صورتیکه کودک و نوجوانی که در سنین رشد و یادگیریست نیاز حیاتی به این وعده غذایی دارد

اهداف پژوهش
کودکان در سنین حساس زندگی از نظر رشد جسمی و فکری قرار دارند و اختلالات تغذیه ای می تواند عوارض ناگواری بر سلامت آنان بجا بگذارد . دربرنامه غذائی کودکان ، کمیت و کیفیت صبحانه اهمیت فراوان دارد . هرنوع برنامه ریزی آموزشی جهت تشویق کودکان به مصرف صبحانه مستلزم دانستن اطلاعاتی در مورد وضعیت و کیفیت صبحانه آنان می باشد در پایان این تحقیق در مورد اهمیت صبحانه و میان وعده های غذایی مناسب برای دانش آموزان بخوبی آگاهی خواهیم یافت

بیان مسئله
پژوهش‌های آماری نشان می‌دهد که حدود 40 درصد بچه‌های سنین مدرسه، بدون صبحانه روزشان را آغاز می‌کنند. این در حالی است که به دلیل اهمیت این وعده غذایی در برخی از کشورهای خارجی در مدارس برای بچه‌ها برنامه صبحانه گذاشته شده است.
تحقیقات دانشمندان دانشگاه مینه‌سوتا نشان می‌دهد بچه‌هایی که قبل از رفتن به مدرسه صبحانه می‌خورند، نمرات دیکته و ریاضی بهتری می‌گیرند، در مدرسه تمرکز بیشتری دارند و با دیگران بهتر رفتار می‌کنند.
به علاوه خوردن یک صبحانه سالم باعث می‌شود نیازهای تغذیه‌ای کودک در طول روز بهتر برآورده شود، کنترل وزن‌ برای آنها راحت‌تر باشد و سطح کلسترول خون آنها کاهش یابد. هم چنین کودکانی که قبل از مدرسه رفتن صبحانه می‌خورند، کمتر از کلاس‌ها غیبت می‌کنند، کمتر دچار دل‌درد و ناراحتی‌های دیگر می‌شوند و در طول روز برنامه غذایی بهتری را ادامه می‌دهند که باعث می‌شود سطح مواد معدنی و ویتامین‌ها مثل کلسیم، فسفر، منیزیم و ویتامینA ،C، B12 و ریبوفلاوین در بدن آنها از بچه‌های صبحانه نخور بیشتر باشد.
از طرف مقابل، ثابت شده که بچه‌هایی که صبحانه نمی‌خورند، به احتمال بیشتری در طول روز به خوردن غذاهای پرچرب که از لحاظ تغذیه‌ای ارزش ندارند، روی می‌آورند و همین مسئله باعث بیمار شدن و ایجاد مشکلات آینده برای آنها می‌شود. البته اگر برخوردن صبحانه تاکید داریم منظورمان صبحانه سالم است. چرا که بعضی از بچه‌ها عادت دارند روزشان را با خوردن بیسکویت و شکلات و این جور چیزها شروع کنند که اصلا‌ صبحانه سالمی به حساب نمی‌آید.
در این نوشتار در مورد رابطه صبحانه، یادگیری و نوجوانان مطالبی را به تفضیل آورده ام

صبحانه
صبحانه وعده اصلی غذایی است، در صورتیکه نخوردن صبحانه عادت شود موجب کمبود دریافت مواد مغذی روزانه مورد نیاز دانش آموز شده و در نتیجه باعث کمبود کالری، ویتامین ها و املاح می شود نخوردن صبحانه تاثیر منفی بر یادگیری دانش آموزان دارد. چنانچه صبحانه در زمان مناسب صرف نشود نگهداری قند خون در سطحی که مغز قادر به فعالیت طبیعی خود باشد دشوار شده و یادگیری و تمرکز حواس مختل می شود. کودکانی که از خوردن صبحانه امتناع می ورزند در انجام تکالیف ریاضی کارآیی کمتری دارند و قدرت خلاقیت و ابتکار آنها کاهش می یابد. اگر والدین عزیز می خواهند کودکانشان صبحانه کاملی صرف نمایند لازم است آنها را تشویق نمایند حتی الامکان شبها در ساعت معینی بخوابند تا صبح بتوانند زودتر بیدار شوند همچنین شام را در ساعات اولیه شب صرف کنند.

صبحانه ایده آل برای دانش آموزان
اگر در خانواده صبحانه به عنوان وعده غذایی مهم تلقی شود و همه اعضای خانواده هر روز دور سفره صبحانه بنشینند کودکان نیز به صرف صبحانه تشویق می شوند. دانش اموزان می توانند از غذاهایی مثل نان و پنیر و گردو، نان و تخم مرغ، نان و کره مربا همراه با یک لیوان شیر همچنین فرنی، شیربرنج، حلیم، عدسی و خوراک لوبیا به عنوان صبحانه استفاده کنند
به دانش آموزان توصیه کنید در وعده صبحانه، از نان (به عنوان منبع تامین انرژی)، پنیر با تخم مرغ (به عنوان منبع تامین پروتئین) و شیر (برای تامین پروتئین و کلسیم) استفاده نمایند.
کره همراه با مربا یا عسل یا خرما بخشی از انرژی مورد نیاز روزانه را تامین می کند. علاوه بر آن کره منبع خوبی از ویتامین های محلول در چربی مانند ویتامین A و D است.
مثال هایی از یک صبحانه مناسب برای دانش آموزان و نوجوانان، نان و پنیر و گردو، نان و پنیر و گوجه فرنگی، نان و پنیر و خیار، نان و تخم مرغ و گوجه فرنگی، نان و کره و مربا، نان و کره و خرما، نان و پنیر و خرما است. مصرف یک لیوان شیر همراه با صبحانه توصیه می شود.
انواع غذاهای سنتی مانند عدسی با نان، خوراک لوبیا با نان، آش های محلی از غذاهای مفید و با ارزش بالای غذایی به شمار می آیند که در هر منطقه به عنوان صبحانه مصرف می شوند.
میز صبحانه را با روش های تزئینی و سفره آرایی برای دانش آموز خود جذاب کنید .
با نظر دانش آموزتان ، برنامه هفتگی صبحانه را تهیه کرده و سعی کنید حتماً هر روز یک نوع از مواد لبنی در صبحانه تان وجود داشته باشد.
بخشی از صبحانه ( یا غذا ) به شکل ساندویچ تهیه شده در منزل به همراه خوردنی هایی چون انجیر خشک ، بادام ، پسته ، گردو ، توت خشک به همراه انواع میوه ها به ویژه سیب را به عنوان میان وعده در برنامه غذایی دانش آموزتان قرار دهید تا دانش آموز مجبور نباشد برای خود در راه مدرسه تنقلاتی را که ارزش غذایی کمی دارند ، خریداری کند .
روزانه حداقل یک لیوان شیر و دو نوع میوه در برنامه دانش آموزان ضروری است.

گروه های غذایی و فواید آن در وعده صبحانه دانش آموز
1 - غلات : باعث جذب ویتامین ها و املاح می شوند و انرژی جس مانی مور د نیاز دانش آموزان را فراهم می کنند مانند نان سبوس دار
2 - لبنیات :حاوی مقدار زیادی کلسیم و فسفر هستند و در رشد استخوان دانش آموزان نقش بسزایی دارند
3 - قند های ساده : به دلیل انر ژی زای و تنظیم قند خون در وعده ص بحانه الزامی هستند مانند : عسل ، مربا ، خرما
4 - سبزیجات به دلیل وجود مواد معدنی و ویتامین ها به خصوص ویتامین ث باعث افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری ها و تنظیم کار کرد روده ها دردانش آموزان می شود مانند :گوجه فرنگی و خیار ...
5 - مغز ها : حاوی فسفر ، منیزیم ، آهن و انرژی هستند وبرای تقویت قوای ذهنی وتقویت حافظه دانش آموز در وعده صبحانه اهمیت فراوانی دارد مانند گردو ، کنجد
6 - حبوبات : منابع عالی پروتئین و آهن هستند مانند خوراک عدسی و لوبیا چیتی
7 - مایعات : جهت تأمین مایعات بدن مفید هستند مانند : آب میوه طبیعی ، شیر و چای شیرین و ...

بهترین میان وعده ها
بهترین میان وعده هایی که دانش آموز می توانید قبل از ظهر و بعد از ظهردر مدرسه مصرف نمایید چیست ؟
1 - انواع مختلف مغزهابه صورت بسته بندی مانند پسته ،گردو ، بادام ، فندوق ، تخم آفتاب گردان مغز شده ، شاهدانه ، کنجد و لوبیا سویا و ...
2 - انواع مختلف خشکبار بسته بندی شده مانند کشمش ، برگ زرد آلو ، برگه هلو ، برگ سیب ، انجیر خشک ، توت خوشک خرما عناب سنجد و ...
3 - لبنیات پاستوریزه و بسته بندی شده مانند شیر ، شیر عسل ، شیر کاکائو، شیر موز ، کشک خوشک ، بستنی ، دوغ و ...
4 - انواع مختلف کیک و کلوچه خانگی(در خانه تهیه و طبخ شده باشد)

دلایل عدم مصرف صبحانه از سوی دانش آموز
1 - خوردن شام سنگین در شب قبل .
2 - دیر خوابیدن ودیر بیدار شدن ار خواب و کسالت صبح گاهی .
3 - وقت نداشتن برای خوردن صبحانه قبل از رفتن به مدرسه .
4 - بی توجهی والدین نصبت به مصرف صبحانه .

عوارض گرسنگی صبحگاهی در دانش آموزان
یکی از شایع مواردی که دانش آموزان در مدرسه به مربی بهداشت مراجعه می کند عوارض گرسنگی صبحگاهی است.
الف - علائم جسمی
شامل : دل درد ؛سر درد به علت کاهش قند خون ، سر گیجه ، تهوع و استفراغ ، خستگی عصبانیت وخواب آلودگی ضعف و کاهش مقاومت بدن در برابر میکروب ها و ویروس ها
ب - علائم روحی و روانی
شامل : اضطراب؛ افسردگی ؛ عصبانیت ؛عدم تمر کز به درس حواس پرتی در کلاس عدم توجه به محرک های محیطی BMI همچنین کودکانی که دوچار سوء تغذیه هستند آهن کمتری دریافت می کنند و نمودار (نمایه توده بدنی ) آنها دچار نوسان است : نمرات کم تری در امتحان کسب می کنند . بیشتر با تا خیر به مدرسه می آیند وبه علت ابتلا به بیماری ناشی از ضعف سیستم ایمنی بدن غیبت بیشتر دارند در اواخر ساعت مدرسه کسل بوده و حوصله نشستن در کلاس درس را ندارند .

اهمیت صبحانه خوردن در یادگیری بهتر دانش
صبحانه نخوردن یکی از مشکلات شایع در این دوران است. مطالعات نشان داده است که دانش آموزانی که بدون خوردن صبحانه به مدرسه می روند یادگیری و کارآیی لازم را ندارند.
نخوردن صبحانه و گرسنگی در طی ساعات کلاس درس موجب پایین آمدن قند خون و نرسیدن گلوکز (قند خون) به مغز می شود که نتیجه آن اختلال در عملکرد مغز است. معمولاً دانش آموزان نداشتن وقت را دلیل نخوردن صبحانه عنوان می کنند.
لازم است اهمیت مصرف صبحانه و تاثیر آن در یادگیری به دانش آموزان آموزش داده شود. توصیه هایی مانند صرف شام در ساعات ابتدای شب، خوابیدن به موقع، زودتر از خواب بیدار شدن در صبح و تشویق دانش آموزان به ورزش قبل از مصرف صبحانه موجب می شود که دانش آموز به تدریج اشتهای خود را برای خوردن صبحانه پیدا کند.
اهمیت تغذیه در دانش آموزان :
دانش آموزان برای یادگیری نیاز به مواد مغذی دارند همچنین به دلیل فعالیت بدنی بالا نیاز به انرژی در آنها بالاست که این موارد اهمیت تغذیه در این قشر را نشان می دهد.
دانش آموزان به ویژه دانش آموزان دبستانی در دورانی قرار دارند که عادات تغذیه ای در آنها در حال شکل گیری است که تغییر این عادات غذایی در آینده دشوار است.
بنابراین اگر تغذیه دانش آموزان درست باشد و عادات خوب غذایی ایجاد شود برای همیشه این عادات با وی همراه خواهد بود و از بروز بسیاری از بیماری هایی که علت ابتلا به آنها ریشه در نوع تغذیه دوران کودکی دارد جلوگیری می شود.
دانش آموزان هفت ساله 1700 کالری در روز و ده ساله ها حدود 1900 تا 2400 کالری در روز نیاز دارند که باید در چهار تا پنج وعده غذایی تامین شود به همین علت علاوه بر صبحانه که وعده بسیار مهمی است و در قدرت فراگیری دانش آموز نقش عمده ای دارد که یک میان وعده صبح و سپس ناهار، عصرانه و شام باید در برنامه غذایی آنها منظور شود.

سایر فواید صبحانه
درباره فواید صبحانه هرچه بگوییم بازهم کم است. مطالعات اخیر حاکی از این واقعیت مهم است که تغذیه درست در بالابردن قدرت یادگیری در دانش آموزان تاثیر بسزایی دارد و نخوردن صبحانه که اصلی ترین وعده غذایی است، اثرات منفی بر یادگیری آنها دارد .
در زمان گرسنگی گلوکز (قند) خون کاهش می یابد و مکانیسم بدن در چنین حالتی ، با دشواری سعی می کند قند خون را در سطحی که مغز قادر به فعالیت طبیعی خود باشد، نگه دارد تا به عملکرد مغز صدمه ای وارد نشود.
هرچه زمان این گرسنگی طولانی تر می شود، یادگیری و تمرکز حواس مختل شده و کار سخت تر می شود . بررسی های علمی نشان می دهد که افزایش نسبی قندخون موجب بهبود عملکرد مغز و افزایش یادگیری در دانش آموزان می شود .
نخوردن صبحانه همچنین موجب کمبود دریافت مواد مغذی در بدن می شود که در وعده های دیگر نیز جایگزین نخواهد شد و در نتیجه کمبود کالری ، املاح و ویتامین های موردنیاز و کاهش کارآیی ، قدرت خلاقیت و ابتکار در دانش آموز را در پی خواهد داشت .
1 - افزایش دقت و تمر کزدر انجام تکالیف مدرسه
2 - سرعت و دقت بیشتر در باز یابی مطالب درسی
3 - اشتباهات کمتر درحل مسائل فکری و درسی
اگر وعده صبحانه ازدست برود با نهار و شام جبران نخواهد شد.

توصیه ها به والدین و مسئولین مدارس
بدون شک اکثر والدین به نیازهای تغدیه ای و اهمیت صبحانه در رشد جسمی دانش آموز خود و همچنین پیشرفت وی در فرایند آموزش و پرورش واقف اند ، اما با بی میلی و بی رغبتی او نسبت به خوردن صبحانه روبه رو هستند. در اینجا هشت توصیه مهم و راهکار عملی جهت ترغیب و تشویق دانش آموزان به خوردن صبحانه ارائه می شود.
شام را در ساعات اولیه شب میل کنید تا دانش آموز شما برای خوردن صبحانه اشتهای کافی داشته باشد.
سعی کنید تا دانش آموز شبها زودتر بخوابد تا صبح کمی زودتر بیدار شده و وقت کافی برای صرف صبحانه داشته باشد و دیرشدن مدرسه، عاملی برای ترک صبحانه او نباشد .
صبحانه را به عنوان یک وعده غذایی اصلی و بلکه مهمترین وعده جدی گرفته و حتی الامکان سعی شود همه اعضای خانواده صبحانه را با هم میل نمایند .
به دانش آموزان، معلمین و مراقبین بهداشت مدارس در آموزش تغذیه این مناطق باید مصرف آنها را ترویج و تشویق کرد.
تنوع غذایی وتنوع رنگ را در وعده صبحانه هرگز فراموش نکنید. در صورت امکان بعد از یک ورزش کوتاه مدت و همراه با مو سیقی آرام وشاد صبحانه میل کنید .
مصرف روزانه سوسیس و کالباس به علت مواد افزودنی آن (به ویژه نیتریت) که سرطان زا می باشد و سلامت انسان را به خطر می اندازد توصیه نمی شود. مصرف کم سوسیس در حد ماهیانه یکبار بلا مانع است بهتر است در صورت مصرف سوسیس به جای سرخ کردن آن را آب پز یا کبابی کنید.
با وجود آنکه چیپس از سیب زمینی تهیه می شود ولی به دلیل داشتن نمک و چربی زیاد مصرف آن را محدود کرد.
بعضی از دانش اموزان سنین مدرسه از خوردن گوشت امتناع می کنند توصیه می شود به غذاهای مورد علاقه آنها گوشت چرخ شده اضافه شود و یا به شکل کتلت و کباب تهیه گردد.
اگر دانش آموزی به خوردن شیر علاقه ندارد می توان یک قاشق مرباخوری، کاکائو به یک لیوان شیر افزود یا کمی عسل به شیر اضافه نمود.
والدین می توانند از سبزیجات مورد علاقه دانش آموزان مانند: هویج-گوجه فرنگی-کاهو-گل کلم و سبزیجات پخته مانند چغندر پخته (لبو)-نخود فرنگی و لوبیا سبز به عنوان میان وعده غذایی استفاده کنند.
تشویق کودکان به ورزش ضمن سوختن کالری دریافتی روزانه موجب شادابی و جلوگیری از چاقی کودکان می شود.
نتیجه گیری
درصد بالایی از کودکان در کشورمان صبحانه مصرف نمی کنند ویا کیفیت صبحانه آنان مناسب و کافی برای تامین نیازهای تغذیه ای شان نیست . خواب کافی در شب و زود برخاستن از خواب در صبح ، یکی از عوامل موثر در صرف صبحانه و کیفیت مطلوب آن در کودکان می باشد زیرا فرصت کافی برای مصرف صبحانه کامل دارند .
هر چه عادات غذایی دانش آموزان براساس معیارهای کیفیت تغذیه بهتر باشد احتمال مردودی در امتحان کمتر می‌شود و دانش آموزانی که مقادیر کافی میوه، سبزیجات ، پروتیین ، الیاف و سایر عناصر یک تغذیه سالم را دریافت می کنند احتمال مردودیشان در امتحان بسیار کمتر است.
تغذیه سالم عموما در عملکرد تحصیلی بااهمیت تلقی می‌شود، اما دراین زمینه در ایران مطالعات زیادی انجام نشده است.
تاکنون بیشتر تحقیقات در مورد تغذیه و عملکرد تحصیلی بر اهمیت خوردن صبحانه و نیز آثار سوء تغذیه و گرسنگی معطوف بوده است وجود این ارتباط میان کیفیت تغذیه کودک و عملکرد تحصیلی در بررسی شاخص های گوناگون ،اهمیت تغذیه کودکان را نه تنها در مورد صبحانه بلکه در سراسر روز نشان می‌دهد.
لزوم داشتن جامعه ای سالم ایجاب می کند به تربیت نسل های نو توجه بخصوصی شود و در این زمینه تغذیه نقش اساسی دارد، پدران و مادران فردا دانا و قوی هستند تنها در صورتی که علاوه بر روح آنها جسم آنها هم دارای سلامت مناسبی باشد و اهمیت صبحانه در سنین نوجوانی یا کودکی در اینجا مشخص می شود امید است در کشور ما نیز به این موارد عنایت ویژه ای شود.