شغل قضاوت یکی از مشاغل سخت می‌باشد که هم برای تصدی آن شرایط خاص وجود دارد و هم افرادی که متصدی این امر می‌شوند باید شرایط و محدودیت‌های خاص را تحمل نمایند. از طرفی محیط کار و شرایط کار نیز برای قضاوت دادگستری در بعضی موارد واقعاً طاقت‌فرساست و قاضی در صدور حکم و عواقب ناشی از صدور حکم همیشه با مخاطراتی رو به رو است که مشاغل دیگر این سختی‌ها و مخاطرات را ندارند.
یک قاضی در جریان کار ممکن است به دفعات با افراد شرور و بد سابقه و کینه‌توز برخورد داشته باشد و حکم محکومیت این گونه افراد و یا وابستگان آنها را صادر نماید. چه تضمینی وجود دارد که حافظ جان و مال و آبروی این قاضی بعد از صدور حکم باشد. ما سراغ داریم قاضیی که در پشت میز کارش مورد تهاجم واقع شده و به قتل رسیده یا مورد ضرب و جرح وحشتناکی واقع گردیده است و یا به تبع حکم صادر شده، در بیرون از اداره مورد ضرب و جرح و هتاکی واقع شده است. موارد دیگری بوده است که افراد شرور و زیان‌دیده از حکم یک قاضی آبرومند با توطئه‌چینی و تمهیداتی موجبات ضربه به عرض و آبروی قاضی را فراهم آورده‌اند. کم نیست شکایات بی‌محتوا و واهی که از قضات به خاطر انتقام‌جویی مطرح می‌شود، که کمترین نتیجه این شکایات واهی و بی‌محتوا ایجاد تنش و اضطراب برای وی در محیط کار می‌شود، که تحمل این گونه فشارهای عصبی و سخت موجب بروز بیماریهای عصبی و جسمی برای یک قاضی می‌شود. کمتر قاضیی وجود دارد که سلامتی خود را بر سر عشق به کار قضاوت ننهاده باشد. نگارنده نیز از این موهبت محروم نمانده و بیماری فشار خون و آرتروز گردن و دست و زانو و...یادگار و حاصل این بیست و سه سال سابقه کار در دادگستری می‌باشد. واقعاً قاضیی که در محیط کار امنیت کافی ندارد و هر کس می‌تواند به وی توهین، تعرض و حمله نماید، و در بیرون از اداره مخصوصاً قضاتی که پرونده‌های مهم را رسیدگی کرده یا می‌کنند همیشه در معرض حملات و برخوردهای افراد متضرر از احکام آنها می‌باشند.
ممکن است یک قاضی در ده سال پیش حکمی داده و فردی از آن متضرر شده باشد، بعد از سالها، فرد متضرر از جرح ممکن است در صدد انتقام‌جویی باشد و چون این گونه انتقام‌جویی‌ها مسبوق به سابقه می‌باشد، یک قاضی همیشه این دغدغه را در ذهن خود دارد. حال ممکن است عشق به کار و ایثار و فداکاری باعث شود که در موقع خدمت آن را فراموش کند؛ ولی بعد از بازنشستگی اگر قاضی در معرض این گونه انتقام‌جویی‌ها قرار گیرد چه کسی از او دفاع می‌کند؟ چگونه باید ثابت نماید این توطئه‌ای که برای او و یا فرزندش یا دیگر افراد خانواده‌اش چیده شده ناشی از احکام او بوده که منافع تبهکاران و خلافکاران را به خطر انداخته و حالا چون در نقطه ضعف قرار گرفته زمینه برای انتقام‌جویی افراد انتقام‌جو و حسابگر فراهم آمده است.
البته وقتی از مشاغل سخت و زیان‌آور صحبت می‌شود ناخودآگاه کارهای شاق و سخت مثل کار در معدن کارهای سخت بدنی و ... به ذهن تداعی می‌گردد؛ امّا آیین‌نامه کارهای سخت و زیان‌آور موضوع ماده (52) قانون کار مصوب 29/9/71، کارهای سخت و زیان‌آور را توضیح داده است.
ماده (1) : « کارهای سخت و زیان‌آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد بوده که در اثر اشتغال کارگر تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی ( جسمی و روانی) در وی ایجاد می‌گردد که نتیجة آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن می‌باشد. »
با توجه و استناد به ماده (1) کار آیین‌نامه کارهای سخت و زیان‌آور، مشاهده می‌شود که ملاک تعیین یک شغل به عنوان سخت و زیان‌آور، کارهای بدنی نمی‌باشد، بلکه هر نوع کاری که در اثر اشتغال به آن نقشی بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی ( جسمی و روانی) در شاغل وارد آید که نتیجه این تنش‌ها بیماری شغلی و عوارض آن می‌باشد؛ بنابراین شغل قضاوت داخل در این تعریف می‌باشد و جزو شغل‌های سخت و زیان‌آور تقسیم‌بندی می‌گردد. فشار عصبی و عاطفی که یک قاضی تحمل می‌کند واقعاً طاقت‌فرساست و کمتر شغلی با این فشارهای عصبی رو به روست. جدای از مواردی که قبلاً توضیح داده شد، ساده‌ترین این فشارها که برای همه قضات با شدت و ضعف جداگانه وجود دارد فشار عصبی و عاطفی ناشی از عجز و لابه بستگان یک متهم که محکوم گردیده است می‌باشد. نمونه ساده آن متهمی است که مثلاً بر اثر سرقت محکوم‌به یک سال حبس می‌شود؛ در اینجا گریه و زاری مادر پیر و علیل متهم و چشم‌های اشک‌آلود فرزندان کوچک وی و ضجّه‌های همسر متهم که باید یک سال بی‌سرپرستی خود و فرزندانش را تحمل کند و همة آنها تقصیر زندانی شدن متهم را متوجه قاضی می‌دانند و با ناله و نفرین در پشت در دادگاه به فرسایش اعصاب قاضی می‌پردازند، هیچ مانعی و رادعی هم وجود ندارد؛ همة آنها می‌توانند به دادگاه رجوع نمایند، ناله و نفرین نمایند و بروند و قاضی محکوم به تحمل این فشارها می‌باشد. البته این فشارهای عصبی مختص این جرم نیست، در همة پرونده‌ها این فشار وجود دارد . آن کس که به اتهام رانندگی بدون گواهینامه یا عدم رعایت بهداشت به دادگاه معرفی و محکوم می‌گردد، با خواهش و تمنا و بعضاً ناله و نفرین خواهان آن است که اولاً تبرئه شود و ثانیاً در صورت تبرئه شدن حداقل جریمه برای وی در نظر گرفته شود، و این قاضی است که از یک طرف باید جنبة بازدارنده بودن مجازات را در نظر گرفته و جریمه‌ای مناسب در نظر بگیرد و از طرفی، متهم قرار دارد که با خواهش و تمنا و بعضاً بلند کردن صدا و ناله و نفرین در پشت در دادگاه درصدد ایجاد جوی روانی برای رسیدن به مقصود می‌باشد. حال اگر به جرایم مهم چون محکومیت به حد و قطع ید و قصاص بپردازیم واقعاً فشار عصبی و تنش‌های محیط کار غیر قابل تحمل می‌گردد . تصور کنید فردی مرتکب قتل عمد گردیده است، از یک طرف دادگاه باید حکم الهی را صادر و اجراء نماید و در صورت اثبات جرم، حکم قصاص نفس صادر نماید. در یک طرف مادر و پدر و فرزندان داغدیده مقتول حضور دارند و بی‌صبرانه منتظر صدور حکم الهی می‌باشند و از طرف دیگر قاضی که در صدور حکم تردیدی ندارد، حکم به قصاص می‌دهد . فریادهای زاری مادر این متهم سالها در ذهن می‌ماند، دغدغة آینده فرزندان قاتل و مقتول که گناهی مرتکب نشده‌اند واقعاً خاطر قاضی را می‌آزارد. وظیفة قاضی رسیدگی به جرم و صدور حکم به مقتضای دلایل می‌باشد، و این وظیفه را به نحو احسن انجام می‌دهد. واقعاً تحمل فریادها ، ناله‌ها ،نفرین‌ها و ضجه‌ها و بعضاَ تهدیدهای خانوادة مقتول و قاتل، خارج از وظیفه به قاضی تحمیل می‌گردد؛ و فشارهای عصبی ناشی از آن سالها باقی می‌ماند و به صورت بیماریهای جسمی و روانی بروز می‌نمایند.
هدف از نگارش این مقاله آن است که شغل قضاوت نیز جز مشاغل سخت طبقه‌بندی گردیده و مزایایی به آن تعلق گیرد؛ مثلاً قضات دادگستری با بیست سال یا بیست‌و پنج سال سابقه کار در دادگستری بازنشسته گردند و در صورت نیاز به خدمت آنان، مجدداً دعوت به کار شوند.
یا پنجشنبه‌ها که معمولاً قضات وقت رسیدگی تعیین نمی‌نمایند یا کمتر تعیین می‌نمایند، به عنوان روز تعطیل برای قضاوت در نظر گرفته شود. تسهیلاتی در نظر گرفته شود که یک قاضی در هر فصل، یک هفته بتواند از امکانات رفاهی دادگستری در شهرهای زیارتی و ساحلی استفاده نماید.
به طور کلی با پذیرفتن قانونمند شدن شغل قضاوت به عنوان شغل سخت همانند خبرنگاران، پرستاران مزایایی را که برای این گونه مشاغل قانون معین نموده است برای شغل قضاوت نیز این مزایا منظور گردد.
قضاوت چیست؟11:22 روز یکشنبه (حسن بصیری هریس)
09148744369-basiri1000@gmail.com