چگونه می توانیم در مقابل گرفتاری ها ومشکلات صبور باشیم؟

زندگی با فراز و نشیب و سختی‌ها و مشکلاتش دریای تلاطم و موّاجی است که هر لحظه خطر غرق شدن در آن، انسان را تهدید می‌کند اما هر فرد، ناچار است از این دریای ژرف عبور نماید تا به ساحل نجات برسد. این امر در گرو آشنایی با اصول زندگی و صبر و شکیبایی است. کلید اصلی پیروزی و کامیابی در بُعد مادی و معنوی، صبر و بردباری است. بی‌جهت نیست که امام علی(ع) صبر و ظفر را قرین هم شمرده و فرموده است: «الصبر الظفر»؛
صبر و ظفر هر دو دوستان قدیم‌اند بر اثر صبر نوبت ظفر آید
اما پرسش اساسی این است که چگونه می‌توان به این گوهر ارزشمند دست یافت. همه خواهان کسب این فضیلت اخلاقی‌اند و به ارزش آن پی‌برده‌اند اما بسیاری از افراد راه به دست آورن آن را نمی‌دانند. از این رو به سراغ گنجینه علم و معرفت و هدایت می‌رویم و از آموزه‌های دینی مدد می‌جوییم.
از نظر قرآن و حدیث راه‌های تحصیل صبر عبارتند از :
1 - تقویت پایه‏هاى ایمان: هر قدر ایمان انسان به حکمت و رحمت پروردگار بیش‏تر باشد، صبر او نیز افزون‏تر خواهد بود. امیرمؤمنان(ع) مى‏فرماید: «اساس و ریشه صبر، ایمان و یقین خوب نسبت به خداوند است».(1)
2 - رابطه با خدا: انسان در پرتو یاد خدا و نماز اراده‏اى نیرومند و ایمانى استوار پیدا مى‏کند و همه مشکلات براى او آسان مى‏گردد. قرآن مجید مى‏فرماید: «واستعینوا بالصبر و الصلاة و إنّها لکبیرة الاّ على الخاشعین؛ در زندگى از صبر و نماز کمک بگیرید، هر چند این کار جز براى فروتنان سنگین و گران است».(2)
امام صادق (ع) فرمود: «هنگامى که مشکل مهمى براى على (ع) پیش مى‏آمد، به نماز برمى‏خاست».(3)
3 - شناخت راز و رمز مشکلات: اگر کسى بداند که وجود بلا و مصیبت در زندگى بشر چه اثرى دارد، آن را با آغوش بازمى‏پذیرد. در روایات از سختی‌ها به عنوان الطاف خداوند یاد شده است. امام صادق (ع) مى‏فرماید: «خداوند مؤمن را با بلا دلجویى مى‏کند، چنان که مرد با هدیه‏اى که از سفر براى خانواده‏اش مى‏برد، از آن‏ها دلجویى مى‏کند.»(4)
4 - توجه به آثار اخروى صبر: توجه به پاداش اخروى صبر، تلخی و سختى مشکلات را شیرین و آسان مى‏سازد. در این باره روایات زیادى از معصومان رسیده است.
امام صادق (ع) مى‏فرماید: «هر کس از مؤمنان که به بلایى گرفتار شود و صبر کند، براى او اجر هزار شهید است». (5)
5 - توجه به گذرا بودن بحران‏ها: مشکل و محنت روزگار هر چه باشد، مقطعى و گذرا است. قرآن مجید به همه افراد نوید مى‏دهد که همیشه در کنار سختى‏ها آسانى وجود دارد.(6)
6 - توجه به افراد پایین دست: نظر افکندن به کسانى که با مشکلات بزرگ‏ترى دست به گریبان هستند، تحمل سختی‌ها را آسان تر مى‏سازد.
7 - الگو پذیرى از اولیاى خدا: با بررسى اجمالى زندگانى بزرگان در مى‏یابیم که آن‏ها همواره با مشکلات روبه رو بوده‏اند. با الگوگیرى از بزرگان مى‏توان شیوه رویارویی با مشکلات را آموخت. این موضوع را خداوند به پیامبرش گوشزد مى‏کند و مى‏فرماید: «صبر کن، همان گونه که پیامبران اولوالعزم صبر کردند». (7)
8 - آمادگى روحى: اگر کسى دنیا را آن طور که هست بشناسد، در پیش آمدهاى ناگوار خود را نمى‏بازد، چون مى‏داند جهان طبیعت سراى دگرگونى است و فراز و نشیب فراوان دارد و همه افراد خواه ناخواه با حوادث روبه‌رو مى‏شوند. امام على (ع) مى‏فرماید: «کسى که دنیا را بشناسد، هرگز به خاطر بلا و مشکلات محزون نمى‏گردد».(8)
9 - توجه به آثار جسمانى صبر: صبر و شکیبایى در برابر حوادث زندگى تنها بعد اخلاقى ندارد، بلکه از نظر بهداشت و سلامت جسم نیز فوق العاده مؤثر است. افراد ناشکیبا عمرى کوتاه و توأم با انواع بیمارى‏ها و از جمله بیمارى‏هاى قلبى و عصبى دارند، در حالى که صابران از عمرى طولانى برخوردارند. امام على (ع) مى‏فرماید: «کسى که دولت دارد و عمر طولانى داشته باشد، باید قلب صبورى در برابر مصائب آماده کند».(9)
در پایان داستان جالبى از بوذرجمهر را که مناسب با موضوع است مطرح مى‏کنیم: مى‏گویند: انوشیروان بوذرجمهر را زندانى کرد. پس از چند روز، انوشیروان شخصى را فرستاد تا از حالش جویا شود. فرستاده انوشیروان او را خوشحال دید، علتش را جویا شد، بوذرجمهر دلیلش را استفاده از معجون شش ماده‏اى دانست و گفت: این معجون، وی را سرحال کرده است و آن‏ها عبارتند از:
1ـ توکل بر خدا،
2ـ بى تابى مشکلى را حل نمى‏کند،
3ـ صبر به کمک انسان مى‏آید،
4ـ اگر صبر نکنم چه کنم؟
5ـ مشکلاتى بیشتر از مشکل من وجود دارد،
6 - ستون به ستون فرج است.(10)
پى‏نوشت‏ها:
1ـ غررالحکم، ج 2، ص 415.
2ـ بقره (2) آیه 45.
3ـ تفسیر نمونه، ج 1، ص 219.
4ـ اصول کافى، ج 3، ص 354.
5ـ همان، ص 146.
6ـ انشراح (94)، آیه 5.
7ـ احقاف (46) آیه 35.
8ـ ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 270.
9ـ بحارالانوار، ج 75، ص 81.
10ـ سفینة البحار، واژه صبر.