حدّ زنا چند گونه است: قتل، سنگسار، تازیانه، تازیانه به همراه تراشیدنِ سر و تبعید و تازیانه توأم با سنگسار.← قتلحدّ افراد زیر قتل است:۱- کسی که با محرم نسبی خود، مثل مادر و دختر زنا کند. [۲۳] [۲۴]برخی، محرم رضاعی و سببی، مانند مادر زن را در حکم یاد شده ملحق به محرم نسبی کرده‌اند؛ لیکن مشهور، قائل به اختصاص حکم قتل به محرم نسبی‌اند. [۲۵]۲-ذمّی‌ای که با زنی مسلمان زنا کند. دیگر اقسام کفار در این مسئله حکم ذمی را دارند. [۲۶] [۲۷]۳-کسی که به عنف و اجبار با زنی، زنا کند. [۲۸]۴-به قول مشهور، بلکه اجماع ادعا شده، مردی که با همسر پدر خود زنا کند. [۲۹]۵-مرد یا زن آزاد غیر محصنی که بنابر قولی بیش از دو و بنا بر مشهور، بیش از سه بار، و برده‌ای که بنابر مشهور بیش از هفت و بنابر قولی بیش از هشت بار زنا کند. به شرط آنکه در هر بار حد بر آنها جاری شده باشد. [۳۰]۶-اگر کسی، دیگری را در حال زنا با همسرش ببیند، بدون آنکه اکراهی در میان باشد، می‌تواند هر دو را بکشد. برخی، جواز قتل هر دو را منوط به تحقق احصان در آنان دانسته‌اند. [۳۱]درموارد ثبوت حدّ قتل، تفاوتی بین برده وآزاد، پیر و جوان و مسلمان و کافر نیست. ۱۹ [۳۲]←← کیفیت قتلبه قول مشهور، در موارد ثبوت حدّ قتل، گردن زناکار با شمشیر و مانند آن زده می‌شود؛ [۳۳] [۳۴]لیکن برخی گفته‌اند: زناکار محصن را ابتدا تازیانه می‌زنند و سپس سنگسار می‌کنند و زناکار ِ غیر محصن را ابتدا تازیانه و سپس گردن می‌زنند. [۳۵]برخی نیز مطلقا قائل به ثبوت تازیانه توأم با گردن زدن شده‌اند. [۳۶] [۳۷]بعضی دیگر در ثبوت تازیانه علاوه بر گردن زدن، تردید و توقف کرده‌اند. [۳۸]بعضی نیز گفته‌اند: امام میان گردن زدن با شمشیر و سنگسار کردن مخیر است. [۳۹] [۴۰]← رجمسنگسار کردن حدّ مرد یا زن بالغ عاقل محصن آزادی است که با بالغ عاقل زنا کند. در ثبوت حد سنگسار بر مرد بالغ عاقل محصن و آزادی که با دختر نابالغ یا دیوانه زنا کند و نیز زن بالغ عاقل آزاد و محصنی که پسر نابالغی با وی زنا کند، اختلاف است. بنابر قول به عدم ثبوت حدّ رجم تازیانه ثابت می‌شود؛ لیکن اگر مرد دیوانه با زن یاد شده زنا کند، زن سنگسار می‌گردد. [۴۱]برخی در این صورت نیز قائل به عدم ثبوت حد رجم بر زن شده‌اند. [۴۲]در اینکه بر مرد دیوانه بالغ آزاد و محصنی که زنا کرده؛ حد، اعم از تازیانه، سنگسار و غیر آن، ثابت می‌شود یا نه، اختلاف است. دیدگاه مشهور عدم ثبوت مطلق حد، حتی تازیانه است. [۴۳]← تازیانهصد ضربه تازیانه حدّ مرد یا زن زناکار بالغ عاقل آزاد و غیر محصن است و نیز به قول جمعی از فقها حدّ مرد محصن آزادی است که با زن نابالغ یا دیوانه زنا کند و نیز زن آزاد بالغ عاقل و محصنی که پسری نابالغ یا- بنابر قول برخی- دیوانه با او زنا کند، چنان که گذشت.حدّ برده زناکار پنجاه تازیانه است؛ محصن باشد یا غیر محصن، مرد باشد یا زن، پیر باشد یا جوان. [۴۴]مگر در موارد ثبوت حدّ قتل که- چنان که گذشت- برده و غیر برده در آن یکسان است.← تازیانه توأم با تراشیدن سر و تبعیداین حد بر مرد آزاد بالغ عاقل غیر محصنی که زنا کرده جاری می‌گردد؛ لیکن در اینکه کیفر تبعید، به مرد زناکاری که ازدواج کرده، لیکن هنوز با همسرش هم بستر نشده، اختصاص دارد یا شامل غیر او نیز می‌شود، اختلاف است. [۴۵]بنابر قول مشهور، زن زناکار تبعید نمی‌شود. بر این قول ادعای اجماع نیز شده است. [۴۶]چنان که برده زناکار نیز نه تبعید و نه سرش تراشیده می‌شود. [۴۷]← تازیانه توأم با سنگساربر پیر مرد یا پیر زن آزاد عاقل و محصنی که زنا کرده، ابتدا صد ضربه تازیانه می‌زنند و سپس او را سنگسار می‌کنند. در اینکه حدّ یاد شده نسبت به جوان محصن نیز جاری است یا اختصاص به پیر مرد و پیر زن دارد، اختلاف است. قول نخست به مشهور نسبت داده شده است؛ [۴۸] [۴۹] [۵۰]لیکن گروهی از قدما [۵۱] [۵۲] [۵۳] [۵۴] [۵۵]و نیز جمعی از معاصران [۵۶] [۵۷] [۵۸] [۵۹]قول دوم را برگزیده‌اند.← تغلیظ در حداگر مردی با زن مرده‌ای زنا کند، علاوه بر حد، تعزیر می‌شود. همچنین است اگر زنا در مکان یا زمان شریفی همچون مسجد و مشاهد مشرفه و ماه رمضان انجام گیرد. [۶۰] [۶۱] [۶۲]← سقوط حدبا تحقق یکی از امور زیر حدّ ساقط می‌گردد.الف.شبهه: مانند اینکه کسی با زنی به گمان اینکه همسر یا کنیز او است، آمیزش کند. [۶۳]ب.ادعای زوجیّت یا ملکیت: کسی که با زنی نزدیکی کرده، چنانچه مدّعی زوجیّت او باشد، یا درباره کنیز ادعا کند او را از صاحبش خریده و سپس با وی آمیزش کرده، حدّ از او ساقط می‌شود. [۶۴]ج.اکراه: اگر زن به زنا مجبور شود، حدّ از او ساقط می‌گردد. در تحقق اکراه نسبت به مرد اختلاف است. [۶۵]د.توبه: توبه کردن قبل از ثبوت زنا نزد حاکم، موجب سقوط حد است؛ لیکن کسی که به زنا اقرار و سپس توبه کرده، حاکم در اقامه حدّ بر او مخیّر است. امّا اگر ثبوت زنا به بینه بوده، بنابر مشهور، حدّ از او ساقط نمی‌گردد. [۶۶] [۶۷]ه.کسی که با کنیز فرزند خود زنا کرده، بنا بر مشهور، حدّ بر او جاری نمی‌شود، به خلاف عکس آن. [۶۸]← چگونگی اجرای حدمحکوم به حدّ رجم ابتدا غسل می‌کند و سپس اگر مرد باشد تا کمر و اگر زن باشد بنابر مشهور تا سینه در خاک دفن و آنگاه سنگسار می‌گردد. [۶۹] [۷۰]کسی که محکوم به حدّ تازیانه شده، اگر مرد باشد، او را ایستاده و بنابر قول مشهور از نظر پوشش و برهنگی بر همان حالی که هنگام زنا یافته‌اند شلاق می‌زنند. البته عورتش را می‌پوشانند. و اگر زن باشد، او را نشانده و در حالی که بدن او را با لباسش پوشانده‌اند، تازیانه می‌زنند. تازیانه باید بر همه بدن- جز مواضع خطرناک، مانند سر و صورت- تقسیم شود. [۷۱]زناکاری که در اثنای اجرای حدّ فرار کرده، در صورتی که حدّش رجم و ثبوت آن با بینه باشد، بازگردانده می‌شود؛ امّا اگر ثبوت حدّ به اقرار باشد، بنابر مشهور بازگردانده نمی‌شود. و چنانچه حدش تازیانه باشد در هر صورت بازگردانده می‌شود. [۷۲]← سایر احکام زنانَسَب به زنا ثابت نمی‌شود؛ از این رو، کودک به وجود آمده از زنا شرعاً نه به مرد منتسب می‌گردد و نه به زن. [۷۳] [۷۴] [۷۵]البته اگر انتساب وی به زناکار مشکوک و زن، شوهردار باشد، کودک شرعاً به زوج ملحق است، نه به مرد زناکار. [۷۶]به قول مشهور از اسباب حرمت نکاح با زنی، زنا با مادر یا دختر او است، به شرط آنکه عمل زنا قبل از ازدواج با آن زن صورت گرفته باشد، بنابر این، اگر با مادر یا دختر زنی زنا کند، نمی‌تواند با آن زن ازدواج نماید. [۷۷] [۷۸]کسی که با زن مجرد زنا کند، بنابر مشهور می‌تواند با او ازدواج نماید، هرچند زن توبه نکند؛ اما اگر با زنِ متأهل یا زنی که در عدّه رجعی به سر می‌برد، زنا کند، زن یادشده نسبت به مرد زناکار حرمت ابدی پیدا می‌کند. [۷۹] [۸۰]عده زن متأهلی که از راه زنا باردار شده و سپس از شوهرش طلاق گرفته، همانند عدّه زن غیر باردار است و می‌تواند پس از گذشت عدّه ازدواج کند، هرچند زایمان نکرده باشد. و اگر مجرد باشد، عدّه‌ای ندارد و می‌تواند ازدواج کند. [۸۱] [۸۲]همچنین زن مجردی که زنا داده، لیکن باردار نشده، بنابر مشهور عده ندارد. [۸۳]اگر مردی به همسر خود نسبت زنا دهد، در صورتی که بین آنان لعان واقع گردد، زن بر مرد حرام ابدی می‌شود و چنانچه زن کر و لال باشد بدون وقوع لعان، حرمت ابدی حاصل می‌گردد. [۸۴]