قرارداد حمل و نقل

قرارداد حمل و نقل:

  در لغت قرارداد به معنای «اتفاق دو یا چند تن در امری، پیمان، عهدنامه، قرارنامه» و حمل به معنای «بار، آن‌چه که به دست یا دوش کنند و از جایی به جای دیگر برند» می‌باشد و در اصطلاح حقوق تجارت، قراردادی است که یک طرف در مقابل دیگری و با أخذ اُجرت معین، حمل اشیاء معین را بر عهده گیرد. (ماده 377 قانون تجارت)

مقررات قرارداد حمل و نقل:

  اگر چه حمل و نقل یکی از ارکان عمدۀ تجارت می‌باشد، امّا قانون تجارت ایران تعریفی از قرارداد حمل و نقل ارائه ننموده است. قانون مدنی، قرارداد حمل و نقل را به اجارۀ اشخاص تشبیه نموده است و در ماده 513 خود، اقسام عمده اجارۀ اشخاصی را به شرح زیر احصاء نموده است:

الف- اجاره خدمه و کارگران از هر قبیل؛

ب- اجارۀ متصدیان حمل و نقل اشخاص یا مال‌التجاره؛

  همچنین قانون مدنی در ضمن مواد 516 و 517 خود ضوابط اجاره متصدی حمل و نقل را مقرر کرده است.

  قانون تجارت در باب هشتم خود مواد 377 تا 394 (18 ماده) را به قرارداد حمل و نقل اختصاص داده است که مقررات وضع شده در این زمینه کامل نبوده و حتی راجع به حمل و نقل مسافر که امروزه اهمیت زیادی دارد، قواعدی پیش‌بینی نکرده است.

                                                                                                            مقررات قانون تجارت جنبه کلی داشته و بیشتر مربوط به حمل و نقل زمینی است، با تصویب قانون هواپیمایی کشوری مصوب 28/4/1328 و قانون دریایی مصوب 12/8/1343 در این دو رشته (حمل و نقل هوایی و دریایی) مقررات مخصوصی وضع گردیده و راجع به حمل و نقل با راه آهن مفاد تصویب نامه هئیت وزیران مصوب 2/3/1343 راجع به تعرفه حمل و نقل کالا و مسافر با راه‌آهن باید در نظر گرفته شود. ضمناً مقاوله نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل با راه‌آهن در تاریخ 19/4/1345 نیز به تصویب مجلسین وقت رسیده است. در قسمت حمل و نقل زمینی مفاد قانون مؤسسات حمل و نقل و تعمیرگاههای اتومبیل و گاراژ عمومی مصوب 25/4/1345 با آیین‌نامه اجرایی آن مصوب 26/4/1346 نیز باید در نظر گرفته شود. حمل و نقل به وسیله پست به تصریح ماده 394 قانون تجارت از شمول مقررات مذکور در حمل و نقل استثناء شده و تابع مقررات خاصی است و قانون قرارداد جهانی پستی در هشتم بهمن ماه سال 1346 به تصویب رسیده است.  هم‌چنان‌که گفته شده قانون تجارت تعریفی از قرارداد حمل و نقل ننموده است و در ماده 377 خود متصدی حمل و نقل را تعریف کرده است که «متصدی حمل و نقل کسی است که در مقابل اجرت، حمل اشیاء را بر عهده می‌گیرد» و در ضمن ماده 378 قانون تجارت، قرارداد حمل و نقل را جز در موارد استثنایی تابع مقررات عقد وکالت دانسته است؛ امّا در قرارداد حمل و نقل با توجه به تعهداتی که برای طرفین ایجاد می‌کند و نقش عمده‌ای که ثبات این قرارداد در معاملات بازرگانی دارد نمی‌تواند تابع عقد وکالت، که عقد جایزی است، باشد و نیز به علت عدم استقبال عمل اُجیر در عقد اجاره، قرارداد حمل و نقل نمی‌تواند تابع مواد 513 و به بعد قانون مدنی باشد. بنابراین به نظر می‌رسد که قرارداد حمل و نقل، با توجه به نقایص مذکور، براساس ماده 10 قانون مدنی بین طرفین تنظیم و لازم الاتباع می­باشد.

  بنابر آن‌چه گفته شد قرارداد حمل و نقل را می‌توان این‌گونه تعریف کرد:

«قرارداد حمل و نقل قراردادی است که متصدی حمل و نقل تعهد می‌کند در مقابل دریافت اجرت، اشیایی را که به او تسلیم شده، در محل دیگری تحویل دهد یا اشخاصی را با وسایل نقلیه از محلی به محل دیگر ببرد.» .

یکی از عملیات تجاری که در قوانین تجاری از آن یاد شده قرارداد حمل و نقل است. در این جا به بررسی این قرارداد و مسئولیت مدنی و کیفری متصدیان حمل و نقل، حقوق و وظایف ارسال کنندگان کالا می پردازیم. قبل از هر چیز باید توجه داشت که قرارداد حمل و نقل تابع مقررات عقد وکالت است و متصدی حمل و نقل کالا مانند وکیل، امین محسوب می شود و هم چنین ارسال کننده کالا موظف است در قرارداد حمل و نقل به نشانی صحیح گیرنده کالا، محل تحویل کالا، تعداد و میزان کالا و محتوای بسته بندی ها، مدتی که کالا باید در آن مدت تحویل داده شود، مسیری را که کالا در آن حمل می شود و تعیین قیمت اشیای گران بها توجه کند.

هم چنین باید توجه داشت که خسارت ناشی از تعیین نکردن نکته های یاد شده یا تعیین آن ها به غلط متوجه ارسال کننده کالاست. به علاوه ارسال کننده باید در بسته بندی کالا دقت لازم را به عمل بیاورد چرا که خسارت ناشی از انجام ندادن این کار به عهده اوست، البته در این حالت اگر عیب بسته بندی کالا معلوم و ظاهر باشد و متصدی حمل و نقل کالا بدون قید نداشتن مسئولیت کالا را تحویل گرفته باشد، مسئول خسارات وارده خواهد بود. ارسال کننده کالا می تواند تا زمانی که کالا در تصرف متصدی حمل و نقل است آن را با پرداخت هزینه هایی که توسط متصدی حمل و نقل به عمل آمده و نیز خسارات او پس گیرد اما در موارد زیر استرداد کالا از سوی ارسال کننده ممکن نخواهد بود: در صورتی که بارنامه توسط ارسال کننده تهیه و به وسیله متصدی حمل و نقل به گیرنده کالا ارسال شده باشد.

در صورتی که متصدی حمل و نقل، رسیدی به ارسال کننده داده و ارسال کننده نتواند آن را پس بدهد. در صورتی که متصدی حمل و نقل به گیرنده کالا اعلام کرده باشد، کالا به مقصد رسیده و باید آن را تحویل بگیرد اگر بعد از رسیدن کالا به مقصد، گیرنده کالا تحویل آن را درخواست کرده باشد متصدی حمل و نقل باید طبق دستور گیرنده کالا عمل کند. البته اگر متصدی حمل و نقل رسیدی به فرستنده کالا داده باشد تا زمانی که کالا به مقصد نرسیده، مکلف به رعایت دستور گیرنده کالا نخواهد بود مگر این که رسید به گیرنده کالا ارائه شده باشد. چنان چه گیرنده کالا آن را قبول نکند و یا این که هزینه و مطالبه متصدی حمل و نقل را نپردازد، متصدی حمل و نقل باید مراتب را به اطلاع فرستنده کالا برساند و کالا را به طور موقت نزد خود یا شخص ثالثی به صورت امانت نگهداری کند در هر حال مخارج و هر نقص و عیبی که در کالا به وجود بیاید به عهده ارسال کننده خواهد بود. چنان چه فرستنده یا گیرنده کالا در مدت مناسبی تکلیف کالا را معین نکنند، متصدی حمل و نقل            می تواند کالا را با اطلاع دادستان محلی که کالا در آن جا واقع شده یا نماینده او به فروش برساند. اگر متصدی حمل و نقل نتواند ثابت کند که تلف یا گم شدن کالا به علت تقصیر فرستنده یا گیرنده کالا بوده یا ناشی از دستوراتی که یکی از آن ها داده است و یا این که به علت حوادثی بوده که متصدی حمل و نقل کالا نمی توانسته از آن جلوگیری کند مسئول کالای تلف یا گم شده خواهد بود. البته اگر در قرارداد حمل و نقل برای میزان خسارت مبلغی کمتر یا بیشتر از قیمت کالا توافق شده باشد، طبق آن عمل می شود.

هم چنین متصدی حمل و نقل در خصوص خسارت ناشی از تأخیر ارائه کالا یا نقص آن مسئولیت داردو نیز مسئول حوادث و تقصیراتی است که در مدت حمل و نقل به وجود می آید. اگر گیرنده کالا میزان مخارج و هزینه هایی را که متصدی حمل و نقل آن ها بابت کالا مطالبه می کند، قبول نکند حق گرفتن کالا را ندارد مگر آن که تا پایان اختلاف مبلغ یاد شده را در صندوق دادگستری به امانت بگذارد.

بسم الله الرحمن الرحیم

قرارداد حمل و نقل

با توکل به خداوند متعال  این قرارداد در تاریخ                            فی
 مابین                                  به نمایندگی                     به موجب معرفی نامه/ حکم کارگزینی
 شماره              مورخ          به عنوان متعهد له  از یک طرف و آقای / شرکت                      شماره شناسنامه / ثبت                   صادره از / ثبت شده در                     به نمایندگی                                  که طبق آگهی شماره                  روزنامه رسمی معرفی گردیده است و در این قرارداد متعهد نامیده می شود . طبق شرایط ذیل منعقد می گردد و طرفین ملزم به کلیه مفاد آن می باشد .

ماده 1- موضوع قرارداد :

موضوع قرارداد عبارت است از حمل کلیه محصولات مندرج در حواله های واگذاری توسط ارسال کننده

از مبداء                                      تا مقصد                                                      یا وسیله حمل و نقل

ماده 2- اجرت حمل و نقل   :

اجرت حمل و نقل محصولات ارسال کننده به شرح زیر می باشد که بایستی بر اساس صورت حساب های تنظیمی از طرف متصدی حمل و نقل محاسبه و از طرف ارسال کننده ظرف 15 روز از تاریخ تحویل محموله و پس از کسر قانونی پرداخت گردد .

الف – اجرت حمل و نقل شهری بر اساس هر تریلر به وزن حداکثر                  تن به مبلغ            ریال محاسبه می گردد .

ب: اجرت حمل و نقل بین شهری بر اساس هر تریلر به وزن حداکثر                       تن طبق               تعرفه وزارت راه و ترابری می باشد .

ماده 3-مدت اجرای قرارداد :

مدت اجرای این قرارداد از تاریخ               الی                  می باشد .

ماده 4- نحوه پرداخت وجه  :

1-4- ارسال کننده موظف است                   کل مبلغ مندرج در بارنامه ها را بلافاصله پس از بارگیری به صورت علی الحساب و ما بقی را پس از کسر کلیه کسورات قانونی ظرف 15 روز از تاریخ دریافت رسید تحویل کالا که به امضاء نماینده وی در مقصد رسیده باشد به متصدی حمل و نقل یا نماینده قانونی وی پرداخت نماید .

2-4- ارسال کننده مکلف است اجرت حمل کلیه محمولاتی را که توسط کامیون های تحت مالکیت متصدی حمل و نقل و یا کامیون های آزاد که توسط وی و نمایندگی وی جهت حمل محمولات در مورد آنها بارنامه تنظیم می گردد ، در وجه متصدی حمل و نقل پس از کسر کسورات قانونی پرداخت نماید . و به هیچ وجه حق پرداخت مبالغ مندرج در بارنامه ها را به رانندگان نخواهد داشت .

ماده 5- کسور قانونی   :  

الف : مبلغ 8% از کل اجرت حمل و نقل بابت مالیات طبق مفاد تبصره یک ماده 4 شرایط عمومی تعرفه حمل و نقل کالا توسط ارسال  کننده کسر و به حساب وزارت امور اقتصادی و دارایی واریز خواهد گردید .

ب: پرداخت حق تمبر بارنامه به عهده موسسه صادره کننده بارنامه می باشد .

ج: پرداخت هزینه ترمینال ارسال کننده / متصدی حمل و نقل خواهد بود .

د: پرداخت عوارض شهرداری ، هلال احمر ، دیاموند ، باسکول به عهده متصدی حمل و نقل / ارسال کننده می باشد . و متصدی حمل و نقل موظف به ذکر آن دربارنامه و کسر از پس کرایه و پرداخت به مرجع مربوطه می باشد .

ماده 6- شرایط حمل و نقل :

1-6- هزینه و نحوه بارگیری و مسئولیت آن به عهده ارسال کننده می باشد و در اجرای این هدف ارسال کننده مکلف است :

الف : یک نفر را به عنوان نماینده تام الاختیار خود ظرف مدت          از تاریخ امضاء قرارداد در مبداً مستقر نموده و مشخصات کامل نمونه امضای وی را به متصدی حمل و نقل معرفی نماید .

ب: یک نفر را به عنوان نماینده تام الاختیار خود ظرف مدت              از تاریخ امضاء این قرارداد در هر یک از مقاصد حمل کالای موضوع قرارداد مستقر نموده ، و مشخصات کامل و نمونه امضاء وی را به متصدی حمل و نقل معرفی نماید .

در هر حال این امر از مسئولین متصدی حمل و نقل در مورد کالاهای حملی از مبداء تا مقصد نمی کاهد .

2-6- بیمه داخلی محمولات موضوع این قرارداد از مبداء تا تحویل در مقصد به عهده ارسال کننده می باشد در هر صورت این امر مسئولیت قانونی متصدی حمل و نقل را از بین نمی برد .

3-6- اگر محمولات موضوع قرارداد تلف یا گم شود متصدی حمل و نقل ضامن مثل و در صورت تعذر قیمت آن خواهد بود ، مگر اینکه ثابت نماید تلف یا گم شود مربوط به جنس کالا یا مستند به تقصیر ارسال کننده یا مثل الیه و یا ناشی از تعلیماتی بوده که یکی از آنها داده اند و یا مربوط به حوادثی که هیچ متصدی مواظبی نیز نمی توانست از آن جلوگیری کند .

4-6-متصدی حمل و نقل مسئول حوادث تقصیراتی است که در مدت حمل و نقل واقع شده اعم از اینکه خود مباشرت به حمل و نقل کرده و یا حمل و نقل کننده دیگری را مامور کرده باشد .

5-6- متصدی حمل و نقل و رانندگان حق دریافت هیچ گونه وجهی تحت هیچ عنوان از قبیل پشت بارنامه،
 بار چینی ، دالان داری ، انعام ، گاراژداری ، انبارداری و غیره را ندارد .

6-6- ارسال کننده باید آدرس صحیح مرسل الیه ، محل تسلیم کالا (محموله ) عده عدل یا بسته و طرز عدل بندی ، وزن و محتوی عدل ها ، مدتیکه مال باید در آن مدت تسلیم شود . مسیر بهای اشیایی که گرانبهاست ، به اطلاع متصدی حمل و نقل برساند خسارت ناشیه از عدم تعیین و اعلام نکات فوق الذکر و یا تعیین آنها به غلط متوجه ارسال کننده خواهد بود .

7-6- متصدی حمل و نقل محمولات را مطابق بارنامه تنظیمی در مبداء از نماینده ارسال کننده دریافت و در مقصد به نماینده وی تحویل داده و رسید دریافت خواهد کرد .

8-6- ارسال کننده بایستی محل تخلیه را طوری مشخص نماید که از نظر مقررات راهنمایی و رانندگی و دسترسی آن برای کامیون های متصدی حمل و نقل ممنوعیتی نداشته باشد .

9-6- ارسال کننده مکلف است هرگاه کامیون های متصدی حمل و نقل پس از درخواست ارسال کننده و رسیدن به محل بارگیری به علت عدم امکانات ارسال کننده و یا به هر علتی که متصدی حمل و نقل مقصر نباشد طبق تعرفه نرخ حمل کالا مصوب شورای اقتصاد عمل نماید .

تبصره : کامیون هایی حمل شهری را انجام می دهند از ساعت             الی ساعت            در اختیار ارسال کننده می باشند ، چنانچه عملیات بیش از ساعت مورد نظر به طول به انجامد به ازای هر ساعت            مازاد بر کرایه قید شده در بند الف ماده 2 محاسبه و از ارسال کننده اخذ خواهد شد .

ماده 7- فورس ماژور :

در صورت بروز هر گونه حادثه ای که خارج از حیطه اقتدار متصدی حمل باشد متصدی حمل و حمل باید بلافاصله مدارک مثبته خود را به ارسال کننده ارائه نماید ، و در غیر این صورت مسئول کلیه خسارت وارده به ارسال کننده می باشد .

ماده 8- فسخ  :

در صورت عدم اجرای صحیح و یا تخلف از هر یک از مواد قرارداد فوق از سوی هر یک از طرفین قرارداد اختیار فسخ برای طرف دیگر وجود خواهد داشت و در این صورت اگر خسارتی واقع شده باشد ، متخلف مکلف به جبران آن می باشد .

ماده 9- حل اختلاف :

در صورت بروز هر گونه اختلافی در اجرای قرارداد یا تعبیر و تفسیر آن موضوع ابتدا به                      ارجاع شود و نظر مرجع مذکور قطعی و برای طرفین لازم الاجراء است .

ضمناً متعهد موظف است تا رفع اختلاف تعهداتی را به موجب قرارداد به عهده دارد انجام دهد والا متخلف محسوب و با وی طبق ماده 8 رفتار خواهد شد .

ماده 10- متفرقه

1-10- نسبت به کلیه مواردی که در این قرارداد نص خاصی موجود نباشد طرفین موافقت دارند که قانون موضوعه کشوری نسبت به آن حاکم باشد .

2-10- در مورد نرخ حمل و نقل نظرات وزارت راه و ترابری و سایر مراجع ذیربط قانونی ملحوظ خواهد گردید .

ماده 11- نشانی طرفین 

نشانی ارسال کننده :

نشانی متصدی حمل و نقل :

تبصره (1) : طرفین قرارداد متعهد هستند در صورت تغییر آدرس حداکثر ظرف ده روز نشانی جدید خود را کتباً به اطلاع یکدیگر برسانند ، در غیر این صورت کلیه مراسلات ، آگهی ها و اخطار های قانونی به آدرس سابق نافذ معتبر خواهد بود .

تبصره (2): این قرارداد در                 ماده و         تبصره و با حذف مواد             در سه نسخه به اعتبار واحد تنظیم و مبادله گردید .

امضاء ارسال کننده                                                                   امضاء متصدی حمل و نقل