شیر مادر بهترین غذا برای شیرخوار است، به گونه‌ای که با توجه به ترکیبات موجود در آن برای ۶ ماه اول زندگی بهترین تغذیه محسوب میشود و از این نظر با هرگونه ماده غذایی دیگر غیر قابل رقابت است. از سوی دیگر علاوه بر تامین نیازهای غذایی شیرخوار، مواد ایمنی بخش بدن کودک نیز بدین طریق فراهم میشود که خود باعث پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری‌های عفونی و آلرژی در کودک خواهد شد.
شهرزاد:شیر مادر بهترین غذا برای شیرخوار است، به گونه‌ای که با توجه به ترکیبات موجود در آن برای ۶ ماه اول زندگی بهترین تغذیه محسوب میشود و از این نظر با هرگونه ماده غذایی دیگر غیر قابل رقابت است. از سوی دیگر علاوه بر تامین نیازهای غذایی شیرخوار، مواد ایمنی بخش بدن کودک نیز بدین طریق فراهم میشود که خود باعث پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری‌های عفونی و آلرژی در کودک خواهد شد. به همین دلیل کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند از هر نظر در مقایسه با سایر کودکان سالم‌تر هستند.
اما برای داشتن یک شیردهی موفق، رعایت نکات زیر کمک کننده است:
در همان ساعات اولیه پس از زایمان باید نوزاد را روی سینه مادر گذاشت. نوزاد و شیرخوار را باید براساس نیاز و تقاضای شیر، تغذیه کرد. هر زمان که نوزاد یا شیر خوار گرسنه بوده و نیاز به تغذیه شیر داشته باشد، باید سینه را در اختیارش گذاشت، البته فواصل بین دو نوبت شیردهی نباید بسیار کم باشد چرا که به دلیل عدم وجود زمان کافی برای ساخته شدن شیردر غدد پستانی، در نهایت شیر کاهش خواهد یافت.
برای شیر خوردن مطلوب نوزاد و مادر هردو باید در یک حالت کاملا آزاد و راحت قرار گیرند، با حفظ راه تنفس بینی نوزاد، مادر بتواند نوک سینه و هاله قهوه‌ای رنگ دور آن را داخل دهان نوزاد قرار دهد و خود نیز بر یک بالش یا صندلی تکیه داده و وضعیت پا‌ها را راحت نگه داشته و در صورت نیاز از یک بالش شیردهی به منظور قرارگیری آرنج دست خود استفاده کند، همچنین لازم است سر و سینه نوزاد هنگام شیر خوردن بالا‌تر از شکم او قرار بگیرد.
پس از پایان شیر خوردن باید به خارج کردن هوای بلع شده حین شیرخوردن به نوزاد کمک کرد، به این منظوراو را به صورت عمودی روی شانه یا در آغوش خود نگه دارید و خیلی آهسته به پشت او بزنید.
طول مدت یک نوبت شیر خوردن بین کودکان متفاوت است، اکثر نوزادان بیشترین حجم شیر را در همان دقایق اولیه دریافت می‌کنند ولی گاهی ۱۵ تا۲۰ دقیقه بعد هم تمایل به مکیدن دارند. فراموش نکنید بهتر است پوشک نوزاد را قبل از شیر خوردن تعویض کنید. در این صورت او آسوده‌تر خواهد بود. در زمانی که نوزاد خواب آلوده بوده و تمایلی به شیر خوردن ندارد او را به این کار تحریک کنید. برای مثال کاهش نور محیط یا پوشش مناسب نوزاد، گاهی لازم است.
شیردهی زمانی می‌تواند موفق باشد که مادر علاوه بر داشتن یک انگیزه قوی، خواب و آرامش خوب بدون هرگونه استرسی داشته باشد، تغذیه مناسب و کافی (شامل تمام گروه‌های مواد غذایی) و حمایت عاطفی همسر نیز بسیار ضروری است. برای افزایش میزان شیر علاوه بر مصرف مایعات و ویتامین‌های موجود در مواد غذایی، مکیدن شیرخوار هم بسیار موثر است. در آخراینکه فراموش نکنید تا پایان ماه ششم پس از تولد شیر مادر برای رشد او کفایت می‌کند و بهتر است به منظور مصرف هر نوع ماده غذایی دیگر از راهنمایی پزشک کودکتان استفاده کنید.
چرا کوکان لجباز می‌شوند؟
وقتی کودکان درخواستی دارند یا والدین آنها را مجبور به انجام عملی برخلاف میلشان می‌کنند، لجباز می‌شوند. گاهی توجه زیاد والدین به رفتارهای نامناسب کودکان سبب میشود رفتارهای نادرست آنها تقویت شود. طوری که کودکان به دلیل آوردن، جر و بحث کردن، نق زدن، مجادله کردن و درخواست‌های مکرر متوسل می‌شوند. گاهی نیز علت لجبازی کودکان آن است که والدین در برابر لجبازی‌های آنها رفتار ثابتی ندارند. مثلا یک روز هیچ عکس‌العملی در برابر لجبازی نشان نمی‌دهند و روز دیگر از آنها می‌خواهند مطابق خواسته آنها رفتار کنند.
اگر همیشه با کودکان رفتار ثابتی داشته باشیم کمتر لجبازی می‌کنند. نحوه دستور دادن والدین بسیار موثر است. اگر والدین زیاد دستور بدهند کودکان خسته می‌شوند و از انجام دستورات خودداری می‌کنند. گاهی کودک به این دلیل دستوری را اجرا نمی‌کند که کسی به او یاد نداده است چگونه آن کار را انجام دهد. مثلا کودک طرز استفاده از قاشق و چنگال را نیاموخته است اما والدین توقع دارند آداب صحیح غذا خوردن را رعایت کند.
-در مورد دستوراتی که به کودک می‌دهید، فکرکنید. قوانین را مستقیم و واضح بیان کنید و به او در زمینه رعایت این قوانین کمک کنید. با کودک صمیمی شوید و به او توجه کنید. نام او را بر زبان بیاورید و او را به انجام کارش تشویق کنید.
-کارهایی را که از کودک انتظار دارید به او بگویید. درخواست‌های خود را به طور واضح و روشن بیان کنید. مثلا "موقع خواب است برو لباس خوابت را بپوش." اگر می‌خواهید کودکتان از انجام کار خاصی خودداری نکند باید یک بار قبلا مسئله را به او گفته باشید.
-به کودک خود برای همکاری فرصت بدهید. در صورت انجام دستور از او تشکر کنید. اگر می‌خواهید کار جدیدی مثل آماده شدن برای خواب را به او یاد بدهید یک بار توضیح دهید، 5 دقیقه صبر کنید سپس خواسته خود را یکبار دیگر تکرار کنید. اگر می‌خواهید کودک از انجام کار خاصی خودداری کند باید از تکرار مرتب آن اجتناب کنید.
-دلایل منطقی بیاورید. اگر کودک بعد از 5 دقیقه کار مورد نظر را انجام نداد از دلایل متناسب با موقعیت استفاده کنید. در صورتی که کودک باز هم دستور شما را انجام نداد و در همان موقع در حال تماشای تلویزیون یا بازی کردن بود تلویزیون را خاموش یا اسباب بازی را بردارید و به کودک در مورد دلیل این کار توضیح دهید. از شکایت و اعتراض و بحث با کودک نیز خودداری کنید.
دندانهای شیری کودکان
معمولا هنگامی که کودک 6 ماهه است اولین دندانهای شیری در دهان او ظاهر میشود. رویش بقیه این دندان‌ها تا پایان 2 یا 3 سالگی طول می‌کشد. تعداد دندانهای شیری در هر فک ۱۰ عدد و در تمامی دهان ۲۰ عدد است. متاسفانه بسیاری از پدر‌ها و مادر‌ها فکر می‌کنند که زود خراب شدن دندانهای شیری و کشیدن آنها مهم نیست چرا که دندانهای دائمی به جای آنها خواهند رویید. به این ترتیب با عدم مراقبت کافی باعث پوسیدگی زودرس و از دست رفتن آنها می‌شوند که نتیجه آن رویش نابجا یا عدم رویش دندانهای دائمی زیرین است. در صورتی که توجه به دندانهای شیری مهم است.
دندانهای شیری کودکان معمولا از ۶ سالگی شروع به افتادن می‌کند. افتادن دندانهای شیری از ۲ دندان جلویی بالا و پایین شروع میشود. گاهی ممکن است دندانهای شیری کودکان ۶ ماه زود‌تر بیفتد یا ۶ ماه دیر‌تر، ولی به صورت کلی در 5 و نیم سالگی باید یک عکس از دندانهای کودک گرفته شود و با تشخیص دندانپزشک مشخص میشود که این دندان لق میشود یا کج در می‌آید. در ۵ سالگی با مراجعه به دندانپزشک و معاینه او اگر دندان از آن نوع باشد که فرم طبیعی ندارد باید کشیده شود. دندان شیری اگر تا ۷ سالگی لق نشود ممکن است از داخل دربیاید.
در نتیجه با به موقع عکس گرفتن از دندان‌ها توسط دندانپزشک تشخیص داده میشود، در غیر این صورت دندان جای مناسب درنمی‌آید.
از ۵ سالگی به بعد دندان‌ها شروع به افتادن می‌کنند. در بعضی از کودکان این اتفاق زود‌تر می‌افتد و در بعضی دیگر دیر‌تر. نکته مهم این است که دندانهای دائمی سرجای طبیعی خودشان قرار بگیرند. در نتیجه ۶ ماه دیر افتادن یا ۶ ماه زود افتادن دندان مهم نیست. مهم‌ترین نکته این است اگر دندان سرجای اصلی خود در نیاید ممکن است به صورت کج در بیاید. دندانهای دائمی باید زیر دندانهای شیری در بیایند.
اگر به این حالت نباشد دندانهای دائمی در سمت داخل دندانهای شیری درمی‌آیند و آن هنگام است که مادر متوجه میشود دندان‌ها سرجای خودشان در نیامده‌اند. اگر این حالت به وجود بیاید دندان شیری لق نمی‌شود و با فشاری که همیشه به سمت بالا وارد می‌کنند ریشه دندان تحلیل می‌رود یعنی عملا ریشه‌ای برای دندان باقی نمی‌ماند. توصیه میشود حتما به دندانپزشک مراجعه کنند چون با گرفتن عکس بزرگ از دندان مشخص میشود که دندان سر جای اصلی خود قرار گرفته است یا نه؟ اگر دندان سرجای اصلی خود نباشد و آن را به موقع بکشند سرجای خود برمی‌گردد، ولی اگر رویش دندانهای شیری تمام شده باشد دندان سر جای خود برنمی‌گردد، یعنی عمل بیرون آمدن دندان شیری و رویش دندان سر جای اصلی همزمان با هم انجام نمی‌شود. وقتی رویش دندان تمام شود با کشیدن دندان آن هرگز سرجای اصلی خود قرار نمی‌گیرد.
تاثیر تغذیه مادر بر شیردهی به نوزاد
مصرف مواد مغذی به مقدار لازم و کافی در دوران شیردهی، مادر را در تداوم شیردهی موفقیت‌آمیز خود کمک می‌کند. تغذیه مناسب مادر در این دوران برای حفظ بنیه، سلامت مادر و همچنین تامین نیازهای تغذیه‌ای نوزاد ضروری است. توجه به تغذیه دوران شیردهی از نظر حفظ و نگهداری ذخایر بدن مادر نیز اهمیت زیادی دارد. رساندن کالری کافی به بدن و همچنین تامین مواد مغذی و مورد نیاز بدن می‌تواند در تولید شیر موثر باشد.
در دوران شیردهی بحث کالری مورد نیاز بدن مطرح است. در این دوران مادر حدود ۲۰۰ کیلوکالری بیشتر از زمان بارداری انرژی نیاز دارد. در دوران بارداری ۳۰۰ کیلوکالری انرژی لازم دارد یعنی این‌که نسبت به حالت نرمال ۵۰۰ کیلوکالری انرژی بیشتر نیاز داریم. بدن به بعضی از ویتامین‌ها مانند ویتامین B دردوران شیردهی بیشتر نیاز دارد. مصرف آهن هم مورد نیاز است. برای تجویز قرص آهن شخص باید بررسی شود. گاهی اوقات برای جلوگیری از کم خونی قرص مکمل آهن تجویز میشود یا کسانی که در دوران شیردهی عادت ماهانه نمی‌شوند باید بررسی شود که نیاز به مصرف قرص مکمل آهن دارند یا نه؟
اگر در رژیم غذایی به طور متوسط ۲ واحد لبنیات را افزایش بدهیم یعنی یک لیوان شیر و ماست و یک ونیم لیوان دوغ را افزایش دهیم به ویتامین‌های گروه B دست پیدا کردیم و هم کالری و کلسیم مورد نیاز در دوران بارداری تامین میشود. افزایش ۲ واحد لبنیات اضافه‌تر در دوران شیردهی نیازهای تغذیه‌ای مادر را کامل می‌کند. مادر حدود ۱۲۰۰ سی سی شیر می‌سازد.
این انرژی شیردهی مادر از چربی‌های مادر تغذیه میشود. اگر برای یک زایمان در فردی با وزن متوسط افزایش وزن ۵/۱۲ کیلو را در نظر بگیریم چیزی حدود ۵/۵ کیلو اضافه وزن زمان زایمان کم میشود و ۴ کیلو در ۲ هفته بعد از زایمان و ۵/۲ کیلو وزن اضافی در مدت ۶ ماه بعد از زایمان در دوران شیردهی کم خواهد شد.
در دوران شیردهی مادر نیاز به ذخیره چربی دارد. مادرانی که شیردهی خوبی دارند قطعا کمتر دچار اضافه وزن می‌شوند. نیاز به کلسیم و نیاز به کالری و ویتامین‌های گروه B و املاح مورد نیاز در دوران شیردهی بسیار مهم است. در دوران شیردهی باید مواظب کم خونی بود. اگر شخصی ورزشکار بوده باید در این دوران ورزش را نصف کند. در دوران شیردهی در ۶ ماه اول نباید ورزش‌های شدید انجام دهد. باید ورزش در حد پیاده‌روی ملایم و نرمش ملایم باشد چون با فعالیت بالای بدن اسید لاکتیک بدن بالا می‌رود و در شیر ترشح میشود.
بهتر است در این دوران فعالیت‌های بدنی کمتر باشد. اگر فردی در دوران شیردهی دچار مشکل یبوست است باید فیبر مصرفی را افزایش دهد. سبزیجات و میوه‌ها ترکیباتی دارند که فیبر در آنها موجود است. این مواد غذایی باید در رژیم مصرف شوند. همچنین مصرف آب و فعالیت بدنی در درمان یبوست مفید است. پس در دوران شیردهی معمولا قرص‌های مولتی ویتامین وکلسیم تجویز نمی‌شود. همان ۲ واحد لبنیات اضافه‌ای که گفتیم برای مادر کافی است. اگر سبزی‌ها و میوه‌ها و مواد پروتئینی و غلات را مصرف کند نیازی به اضافه کردن مولتی ویتامین و مصرف قرص کلسیم نیست.