کتاب ها و اسناد چگونه محافظت می شوند؟

کتاب‌ها و اسناد چگونه محافظت می‌شوند؟

حفاظت فیزیکی گستره وسیعی از فعالیت‌ها را از قبیل نگهداری عمومی کتاب‌ها و اسناد مهم وکمیاب، کنترل محیطی و آموزش نیروی انسانی برای نگهداری بهتر و رسیدگی مناسب به کتاب‌ها، شامل می‌شود. به غیر از روش‌های کنترل محیط و رسیدگی عمومی به کتاب‌ها، بسیاری از اقدامات به صورت دستی و به طور جداگانه بر روی هر صفحه اعمال می‌شود که بسیار زمان‌بر و نیازمند مهارت خاصی است. رسیدگی به مساله اسیدی شدن کتاب نیز حایز اهمیت است و دو جنبه دارد: حفظ اطلاعاتی که بر روی کاغذ یا بستر ضعیف قرار گرفته‌اند و نگهداری موادی که تاکنون تخریب نشده‌اند. در این مقاله به بررسی کتاب‌هایی که تاکنون تخریب نشده‌اند می‌پردازیم و فن‌آوری‌ها و روش‌های ایجاد شده برای انتقال اطلاعات به فرم‌های دیگر مورد بحث ما نخواهد بود.

مقاوم‌سازی 

در مواردی که حفظ نسخه اصلی در همان فرم مورد نظر است می‌توان مواد در حال تخریب را به گونه‌ای پوشش‌دهی کرد. یکی از تکنیک‌های ابتدایی برای پوشش‌دهی کاغذ در حال تخریب به اصطلاح ساندویچ کردن آن میان ابریشم ظریف بافته شده با استفاده از پارافین یا آهار نشاسته به عنوان چسب بود. پس از دهه 1930 پوشش‌های دیگری مانند ورقه‌های سلولز استات، ورقه‌های فیلم پلی‌استر استفاده شدند. این روش‌ها اگر چه قابل اتوماتیک شدن هستند، می‌بایست برای هر ورق کتاب جداگانه اعمال شوند و کتاب باید به طور کامل باز شده و دوباره چسبانده شود. به این ترتیب این روش‌ها بسیار پرهزینه هستند و تنها برای کتاب‌های کمیاب استفاده می‌شوند.

تکنولوژی‌های جدیدی در حال توسعه هستند که در آنها کاغذ از طریق پلیمریزاسیون مقاوم می‌شود. این روش به طور کلی روند خرد شدن فیبرهای سلولز را توسط ایجاد زنجیره‌های فیزیکی میان آنها از بین می‌برد و در همین حال انعطاف کاغذ را هم حفظ می‌کند. البته این روش هنگامی در درازمدت مفید خواهد بود که اسیدزایی هم بخشی از جریان نگهداری باشد.

اسیدزایی

عملیاتی که جهت خنثی‌سازی اسیدهای مخرب ایجاد شده در کاغذ، توسط یک حائل قلیایی به عنوان مانعی برای تشکیل اسید اجرا می‌شود، اسیدزدایی نام دارد. عمده تکنیک‌های اسیدزدایی که امروزه به کار می‌روند به صورت دستی انجام می‌شوند. ورقه‌های کاغذ یا درون محلول فرو می‌روند و یا با آن اسپری می‌شوند. این محلول حاوی یک یا چند ترکیب قلیایی است. ترکیبات قلیایی به طور معمول منیزم یا کلسیم کربنات هستند و حلال آن ممکن است آبی یا غیرآبی باشد. این روش نیز هزینه و زمان زیادی می‌طلبد و تنها برای حفاظت کتاب‌های کمیاب به کار می‌رود. البته در سال‌های اخیر تکنیک‌های اسیدزدایی انبوه در حال توسعه هستند و نه تنها موجبات اسیدزدایی انبوهی از کتاب‌ها را فراهم می‌کنند بلکه موجب ارزان‌تر شدن هزینه اسیدزدایی یک کتاب خواهند شد.

 روش ترکیبی مقاوم‌سازی و اسیدزدایی 

تکنیک‌های اسیدزدایی برای کتاب‌ها و کاغذهایی که هنوز تخریب نشده‌اند موثر است اما باعث بازپروری مقاومت از بین رفته نخواهند شد. بهترین ابزار برای ماندگاری کتاب فرایندی است که شامل اسیدزدایی و مقاوم‌سازی همزمان باشد. چنین روش‌هایی در اروپا در حال گسترش است. برای مثال در انگلیس از نوعی فرایند پلیمریزاسیون برای مقاوم‌سازی کتاب استفاده می‌کنند که بسته به نوع مواد شیمیایی دخیل در آن فرایند، می‌تواند اسیدزدایی هم انجام دهد.

نتایج 

در اینجا به اختصار، معتبرترین این روش‌ها را- که توسط کتابخانه‌های سراسر دنیا به کار گرفته می‌شوند- بیان می‌کنیم:

Bookkeeper

این روش اسیدزدایی در فاز مایع با استفاده از پودر منیزیم اکسید مخلوط شده در تریکلرو‌تریفلوئورتان انجام می‌شود. این روش قابل استفاده برای اسیدزدایی یک مورد یا به طور انبوه است. در مورد اسنادی که مجزا از یکدیگر اسیدزدایی می‌شوند، این محصول به آرامی بر روی آنها اسپری و سپس خشک می‌شود. در مورد اسیدزدایی انبوه، محلول به یک مخزن که کتاب‌ها در آن در حال چرخش هستند پمپ می‌شود. این روش اسیدزدایی بیشتر در ایالات متحده به کار می‌رود.

 Wei T’o

این روش به طور عمده برای اسیدزدایی مواد به طور مجزا به کار برده می‌شود اما می‌توان از آن برای اسیدزدایی انبوه هم استفاده کرد. این فرایند در فاز مایع مواد را با منیزیم متیل کربنات در حلال متانول و CFC (کلروفلوئور کربن) تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته برخی مرکب‌ها، چسب‌ها و مواد صحافی خاص در این فرایند تخریب می‌شوند و این روش برای همه مواد قابل استفاده نیست.

Papersave

در این روش اسیدزدایی انبوه کتاب‌ها حرارت دیده و خشک می‌شوند. سپس به یک مخزن مکنده هدایت شده و در آنجا محلولی قلیایی پمپ شده و کتاب‌ها را طی یک فرایند شیمیایی پوشش می‌دهد.

اگر چه این فرایند تنها چند ساعت به طول می‌انجامد، کتاب‌ها می‌بایست به طور جداگانه برای 14 روز باقی بمانند تا فرایند کامل شود.

FMC 

روش FMC توسط کمپانی لیتیوم آمریکا (لیتکو) ابداع شد و با استفاده از کربنات منیزیم آلکوکسید در محلول فریون به کار می‌رود. البته این روش نیز مانند Wei T'o توانسته جایگزین مناسب‌تری به لحاظ دوستدار محیط زیست بودن برای محلول فریون بیابد. فرایند FMC به طور دوجانبه برای اسیدزدایی و مقاوم‌سازی به کار می‌رود.

 BPA  

(Book Presevation Associates)

در این شیوه اسیدزدایی، کتاب‌ها تحت تاثیر گاز اتانول آمین (حاصل تعامل میان آمونیا، رطوبت و اتیلن اکسید)‌ قرار می‌گیرند.

 Buckeburg

این فرایند به منظور اسیدزدایی و مقاوم‌سازی تک برگ‌های بایگانی شده ایجاد شد که در آن مرکب‌ها و رنگ‌ها ثابت می‌شوند و سپس اسیدزدایی توسط یک محلول آبی حاوی منیزیم بی‌کربنات انجام شده و پس از آن کاغذ با آهار متیل سلولز مقاوم می‌شود.

 Paper Splittirng

این روش هم مانند فرایند Buckeburg برای ورقه‌ها و کاغذهای ضعیف شده به کار می‌رود. کتاب در این فرایند باید باز شده و در آخر دوباره چسبانده شود. ورقه‌های فیلتر کاغذی به دو روی کاغذ چسبانده و با کشش باعث دولایه شدن کاغذ می‌شوند. سپس این دو لایه با یک حائل مقاوم کننده و چسب اسیدزدایی، به یکدیگر متصل خواهند شد.

 منابع:

- تکنولوژی‌های نگهداری کتاب

 (Book Presevation Technologies)،

 کتابخانه کنگره آمریکا

- Liswiki.org/wiki/Deacidi Fication 

Instagram.com/mehdizade_print

https://www.linkedin.com/in/mohammadreza-mehdizade

09101436763