فرهنگ اسلام سرشار از بهترین شیوهها و روشهای پیشرفته مدیریت است. قدرت و تاثیر این مدیریت عالی بوده که در عصر پیامبر اکرم (ص) و دوران ائمه اطهار (ع) از جامعهای فقیر و ناتوان که گرفتار جنگهای قومی و قبیلهای بر سر مسائل و مفاخر بی ارزش بودند، جامعهای نوین و متعالی ساخت، به طوری که در مدت کوتاهی توانستبر بزرگترین امپراتوریهای زمان خود پیروز گردیده، خود حکومت و تمدن عظیمی را پیریزی نماید.
بهترین روشها و دستورات اداره و هدایت انسانها، در گفتار و کردار پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) گرد آمده است و هرکس بنا به بضاعتخویش از این خرمن گوهربار، خوشهای چیده است. کتابهایی چون سیاست نامه خواجه نظام الملک، نصیحت الملوک غزالی، قابوسنامه امیر عنصرالمعالی، چهار مقاله نظامی عروضی، شاهنامه فردوسی، گلستان و بوستان سعدی و... هریک متاثر از ارشادات معصومین (ع) به روشهای هدایت انسانها و آیین اداره ملک و مملکت اشاراتی
نمودهاند. عنصر المعالی در قابوسنامه مینویسد:
«شغل را به سزاوار شغل ده، و کسی که نه مستحق شغل باشد وی را مفرمای، چنانکه کسی شرابداری را شاید، فراشی مفرمای و آنکه خزینه داری را شاید، حاجبی مده و..» .
و سعدی علیه الرحمه میفرماید:
ندهد هوشمند روشن رای
به فرومایه کارهای خطیر
بوریاباف اگرچه بافنده است
نبرندش به کارگاه حریر
و مولوی نیز در این زمینه میفرماید:
هرکسی را بهر کاری ساختنتد
میل آن را در دلش انداختند
دست و پا بیمیل جنبان کی شود؟
خار و خس بیآب و بادی کی رود؟
گویا این بزرگان کارشناسان امور مدیریتی بودهاند که وظیفه اصلی آنها نگارش شرح شغل و طراحی و برنامه ریزی نیروی انسانی بوده است.اما این نمیتواند باشد جز نتیجه تلمذشان از محضر شریف معصومین (ع)
ما نیز برآنیم تا در باب «مدیریت منابع انسانی» از گلستان کلام امیر المؤمنین (ع) گلی برچینیم تا رایحه دلانگیز آن راهگشای مشتاقان تعالی انسانها وجامعه اسلامیمان باشد. در ابتدای امر کام جان را به کلام بزرگ رهبر و مدیر تاریخ، امام علی (ع)، معطر میسازیم که فرمودند:
«التلطف فی الحیلة اجدی من الوسیلة» (ظرافت و دقت در برنامهریزی بهتر از امکانات و وسیله است.)
در صفحات آتی کوشیدهایم از میان صدها حدیث و روایت جمعآوری شده، معدود بیانات گلچین شدهای که بیشتر به بحث
ما مربوط میشود، تقدیم نماییم.
مفهوم مدیریت منابع انسانی
(مدیریت منابع انسانی) اصطلاحی نسبتا جدید است که از دهه 1970م به بعد مطرح گردیده است. صاحبنظران مدیریت در بیان مسائل انسانی سازمان از واژههای مختلفی مانند، «کارگزینی» ، «اداره امور کارکنان» ، «مدیریت نیروی انسانی» ، «روابط صنعتی» ، «مدیریت اداره امور کارکنان و منابع انسانی» استفاده نمودهاند.
از سوی صاحبنظران، برای این اصطلاح تعاریف زیادی ارئه شده است که ما به اقتضای بحث، به ارائه دو تعریف از این تعریفها بسنده میکنیم.
دکتر اسفندیار سعادت مینویسد: «مدیریت منابع انسانی را شناسایی، انتخاب، استخدام، تربیت و پرورش نیروی انسانی به منظور نیل به اهداف سازمان تعریف کردهاند و منظور از منابع انسانی یک سازمان، تمام افرادی است که در سطوح مختلف سازمان مشغول به کارند» .
دکتر سیدجوادین به نقل از درانا و تیچی بعنوان جدیدترین تعریف از مدیریت منابع انسانی مینویسد، «مدیریت اداره کارکنان و منابع انسانی عبارت است از، شناسایی اهمیت نیروی کار سازمان بعنوان یک عنصر حیاتی در کسب اهداف سازمانی و استفاده چندگانه در فعالیتها و کارکردهای منابع انسانی به گونهای که به طور مؤثر و منصفانهای منافع فردی کارکنان، سازمان و جامعه را تضمین نماید» .