حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ ام الائمه و برترین زن جهان از اولین آن ها تا آخرین است. «سیدة النساء العالمین من الاولین و الآخرین»[1] در روایتی از امام صادق ـ علیه السلام ـ است که ایشان در مورد آیه اوّل سوره قدر فرمودند: «لیله» فاطمه است. علاوه بر این در تأویل آیه اول سوره دخان «لیله مبارکه» که عموم مفسران آن را شب قدر می دانند، فاطمه ـ سلام الله علیها ـ به عنوان «لیله مبارکه» ذکر شده است. به نظر می رسد با توجه به موارد ذکر شده و با توجه به این که فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ به عنوان ام الائمه (که همه خیرات از ناحیه آن ها و به فیض وجود آن ها بر بندگان نازل می شود) منشأ هر خیری است لذا «لیله» را «لیله القدر» فاطمه ـ سلام الله علیها ـ دانسته اند.
در تفسیر فرات کوفی حدیثی از امام صادق ـ علیه السلام ـ روایت شده است، که در این حدیث آمده است: انا انزلناه فی لیله القدر[2] لیله «فاطمه» و القدر «الله» فمن عرف فاطمه حق معرفت ها فقد ادرک لیلة القدر...»[3]در آیه «ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم» منظور از لیله (شب) فاطمه و منظور از قدر «الله» است. پس هر کس فاطمه ـ سلام الله علیها ـ را آن گونه که حق شناخت ایشان است بشناسد فیض لیلة القدر را درک کرده است.
علاوه بر این علامه مجلسی می نویسد: در تاویل آیه «هم و الکتاب المبین انا انزلناه فی لیلة المبارکه» وارد شده که کتاب مبین امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ و لیله المبارکه فاطمه ـ سلام الله علیها ـ می باشد.[4]
این قبیل روایات در واقع تفسیر بطون قرآن و تأویل آیات قرآن است. علامه مجلسی نیز می نویسد: «اما تاویل حضرت صادق ـ علیه السلام ـ «لیله القدر» را به «فاطمه» این بطنی از بطون آیه است. و تشبیه حضرت فاطمه ـ سلام الله علیها ـ به لیله (شب) یا به خاطر ستر و عفاف فاطمه است یا به خاطر آن ظلم وجوری است که ایشان را فرا می گیرد و می پوشاند.»[5]
علامه در جای دیگربا توجه به آیه هم و الکتاب المبین انا انزلناه فی لیله مبارکه[6] می نویسد: «این تعبیر از فاطمه به لیله به اعتبار عفاف و مستوریت ایشان از خلایق از جهت صورت و رتبه (شأن و مقام) است. علاوه بر این خیر (خوبی، رحمت) از آن حضرت بدون واسطه صادر می شود.»[7] سپس می نویسد: این بطن آیه است که ظاهر آیه نیز به آن دلالت دارد. زیرا نزول قرآن در شب قدر، هدایت خلق و ارشاد آن ها به شرایع دینی و ثبات آن ها بر حق تا انقضاء دنیا، جز با وجود امامی که تمامی حوائج مردم را می داند امکان پذیر نیست. و این امر به نصب حضرت امیر ـ علیه السلام ـ و قرار دادن ایشان به عنوان مخزن علم قرآن ـ هم از جهت لفظ و معنی و هم از جهت ظاهر و باطن، محقق شد. تا مصداق «کتاب مبین» شود و این امر هم چنین با ازدواج آن حضرت با سید النساء (فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ ) محقق شد تا از آن دو وجود، ائمه اطهار تا روز قیامت دوام داشته باشد.»[8]
نتیجه گیری: با توجه به روایاتی که عمدتاً از حضرت صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده ایشان لیله یا لیله قدر را حضرت فاطمه ـ سلام الله علیها ـ ذکر کرده اند. بدون شک این روایات تأویل و بطنی از بطون قرآن می باشد که ائمه اطهار ـ سلام الله علیها ـ با علم بی پایان خویش به این تأویلات آگاه بودند. «و ما یعلم تأویله الا الله و الراسخون فی العلم» و این تأویل یا به خاطر ستر و عفاف و پوشش حضرت می باشد و یا به این خاطر که آن حضرت به واسطه این که ام الائمه است (و هر چه فیض و برکت در عالم است به واسطه ایشان و ائمه اطهار است) در حقیقت ایشان ریشه و منشأ خیر و برکت هستند.
نکته دیگری نیز می توان دوباره افزود و آن این که، خداوند در قرآن از حضرت زهرا به کوثر تعبیر می کند کوثر یعنی خیر کثیر که دائماً در حال جاری شدن است، از این جهت که فرزندان حضرت زهرا در جهان هستی از جایگاه ویژه برخوردارند و خیر و برکات در دنیا با توجه به وجود آن ها در جریان است و مردم از آن بهره مند هستند شاید به خاطر آن حضرت را معادل لیله القدر دانسته اند. چون تمام برکات معنوی و مادی از ناحیه او متوجه بشریت است.
منابع
[1] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1404، ج43، ص 26.
[2] . قدر / 1.
[3] . کوفی، فرات بن ابراهیم بن فرات، تفسیر فرات کوفی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، (1416 ـ 1374)، چاپ دوم، ص 581.
[4] . مجلسی، محمد باقر، پیشین، ج25، ص 99.
[5] . همان، ج25، ص 99.
[6] . دخان / آیات ابتدایی.
[7] . علامه مجلسی، پیشین، ج48، ص 90.
[8] . همان.
مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات