یکی از ناراحتی های تابستانی ابتلا به زکام است. امام رضا علیه السلام برای پیشگیری از این بیماری در فصل تابستان می فرمایند: مَن أرادَ دَفَعَ الزُّکامِ فِی الشِّتاءِ أجمَعَ ، فَلیَأکُل کُلَّ یَومٍ ثَلاثَ لُقَمِ شَهدٍ . . . وَلیَشُمَّ النَّرجِسَ ؛ فَإِنَّهُ یَأمَنُ الزُّکامَ ، وکَذلِکَ الحَبَّةُ السَّوداءُ . وإذا جاءَ الزُّکامُ فِی الصَّیفِ ، فَلیَأکُل کُلَّ یَومٍ خِیارَةً واحِدَةً ، وَلیَحذَرِ الجُلوسَ فِی الشَّمسِ ؛ هر کس مىخواهد در همه زمستان از زکام ایمن بماند ، هر روز ، سه لقمه عسل با موم آن بخورد . . . و نرگس ببوید ؛ چرا که از زکام ، ایمنى مىدهد . سیاهدانه نیز چنین است . امّا اگر زکام در تابستان پیش آید ، در هر روز ، یک خیار بخورد و از نشستن در آفتاب ، خوددارى ورزد .(1)
یکی دیگر از توصیه های امام رضا (ع) توجه به تغییرات دما و بهره گیری از هوای آزاد است. ایشان می فرمایند: کسانی که می خواهند از ابتلا به مرض یرقان در امان بمانند، در فصل تابستان به اتاق های دربسته و دم کرده و بدون تهویه وارد نشوند و همچنین در فصل زمستان یک مرتبه از اطاق گرم به هوای سرد نروند، بلکه صبر کنند، تا بدنشان با هوای تازه مانوس شود.
هر چند امام رضا علیه السلام در ماه ایاز (24 اردیبهشت تا 23 خرداد) ما را از خوردن غذاهای شور و گوشت های سنگین مانند گوشت گاو و شیر نهی کرده اند؛ اما در رساله ذهبیه از امام رضا (ع) نقل شده که به نوشیدن شیر اهمیت دهید به ویژه در اواخر خرداد و تیر ماه، و نیز به خوردن ماست اهمیت دهید به ویژه در اواخر مرداد و شهریور و فرموده اند: « و الالبان والسمک الطری»، «از شیرها و ماهی تازه استفاده کنید».(2)
یکی از خوراکی های فصل گرما بادمجان است که طبق نظریات طبی دربردارنده همه مزه ها و طعم ها است ؛ بى زیان است ؛ با همه طبایع سازگار است و مناسب حال پیر و جوان است و در گرمى و سردى اش ، معتدل و میانه مى باشد. در همین زمینه از امام رضا علیه السلام نقل شده است که: بادمجان در فصل گرما، سرد است و در فصل سرما، گرم مى باشد.
امام رضا علیه السلام همچنین توصیه می کنند که در فصل تابستان از سبزیجات و میوه های تازه و گوشت گوسفند و ماهی تازه بی نمک و گوشت مرغ تیه و و دراج و شیر بیشتر استفاده کنید.
و اما یکی از میوه های پرطرفدار در تابستان خربزه است که طبق فرمایش رسول اکرم (ص) هم خوراکی است و هم نوشیدنی و سردی مزاج را بر می دارد و پوست را تمیز می کند. اما امام رضا (ع) ما را از خوردن ناشتای خربزه نهی کرده می فرمایند: خوردن خربزه در حال ناشتا باعث فلج شدن می گردد و از آن به خدا پناه می بریم. (3)
یکی از میوه های پر مصرف تابستانی انگور است که در خواص آن گفته اند: انگور روی دستگاه های گوارشی و مجاری ادرار نقش مؤثری دارد و برای رفع ضعفهای عضلانی و استخوانی مفید است . بسیار مقوی و مغذی، دفع کننده سودا، درمان کننده یبوست و التهاب معده و روده، مفید برای سل ریوی، احتقان کبد و طحال، کم خونی، نقرس ...است.
امام رضا(علیه السلام) از پدران بزرگوارشان نقل می فرمایند که رسول خدا (صلی ا... علیه و آله و سلم) فرمودند: انگور را دانه دانه بخورید که گوارا و هضم کننده است. (4)
امام رضا (ع) همچنین درباره امیرمومنان حضرت علی (ع) نقل می‌فرماید که ایشان نان را با انگور می‌خوردند(5)
پانوشتها:
1. طبّ الإمام الرضا علیهالسلام ، صفحه 37 وص 38 ، بحار الأنوار ، جلد 62 ، صفحه 324
2. بحارالانوار، ج59 ، ص 324
3. کافی، ج 6 ص 361
4. عیون الاخبار. ج2 .ص35
5. بحارالانوار، جلد 66، صفحه 150