به گزارش خبرنگار دفاعی - امنیتی باشگاه خبرنگاران، سامانه پدافند هوایی «حرز نهم» به عنوان یکی از دستاوردهای مهم دفاعی، گویای یک سامانه موشکی کوتاه برد متحرک دفاع هوایی بر مبنای سامانه مشابه اما نیمه متحرک «یازهراء-3» است که به جز تفاوت‌هایی در چیدمان حسگرهای الکترواپتیکی پیرامون آنتن رادار، مهم‌ترین تفاوت دو سامانه یا زهرا-3 و حرز نهم، قابلیت تحرک نمونه جدید است.
 
سامانه حرز نهم به صورت غیرفعال یا پسیو (Passive) عمل می‌کند. سامانه‌های غیرفعال در انواع راداری، حرارتی، بصری (اپتیکی) و لیزری مطرح می‌شوند.





نحوه عملکرد نوع غیرفعال راداری بدین صورت است که به جای ارسال امواج به سمت هدف که منجر به کشف محل خود سامانه می‌شود از امواج ارسال شده توسط فرستنده‌هایی در محل‌های دیگر استفاده می‌شود و سامانه تنها با اتکا به گیرنده راداری امواج بازگشتی از اهداف موجود در پهنه آسمان را دریافت کرده و بر مبنای آن‌ها کار کشف و ردیابی هدف را به انجام می‌رساند.

در سامانه های پسیو حرارتی و اپتیکی نیز طیف حرارتی تولیدی توسط هدف یا نور بازتاب یافته از آن توسط حسگرهای مربوطه دریافت و برای ردگیری هدف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سامانه های الکترواپتیکی در حرز نهم در کنار اطلاعات اولیه راداری کار فراهم کردن داده های لازم برای ردگیری هدف را به انجام می‌رسانند.
 
 
در هر صورت مزیت بسیار مهم سامانه ای که به صورت غیرفعال عمل می‌کند تا قبل از شلیک موشک، عدم امکان مکان‌یابی آن توسط دشمن است. پس از شلیک موشک نیز امکان کشف محل سامانه از روی اثرات شلیک برای حسگرهای الکترواپتیکی دشمن مقدور می‌شود که البته عوامل مختلفی در میزان احتمال این پدیده دخیل هستند.
 
مزیت دیگر سامانه های غیرفعال، عدم امکان ایجاد اختلالات الکترونیکی توسط سامانه های جنگ الکترونیک دشمن در آن‌ها است. بنابراین خود به خود احتمال اصابت موشک به هدف در اولین شلیک و توسط یک موشک به میزان بسیاری افزایش می‌یابد.
 
سامانه حرز نهم همانند سایر سامانه های دفاع هوایی ایران در شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور خدمت خواهد کرد و هم برای شناسایی زودهنگام تهدیدات و هم اولویت بندی آن‌ها از داده‌های فراهم شده توسط طیف وسیعی از رادارهای دوربرد و میان‌برد در فرکانس‌های مختلف شامل رادارهای فعال و غیرفعال مانند مطلع الفجر 1 و 2، کاشف 1 و 2، رادار ملی، رادار علیم، غدیر، ثامن، شهاب، سپهر و ... بهره خواهد برد.





نکته قابل توجه دیگر در مورد سامانه های حرز نهم و یا زهرا-3 تنوع حسگرها برای توانمند باقی ماندن سامانه در تمام شرایط جوی و جنگ الکترونیک است. علاوه بر دوربین‌های دید روزانه، این سامانه دارای سامانه های حرارتی احتمالاً از نوع تصویرساز است که امکان ردگیری هدف در شب و شرایط جوی نامساعد را نیز فراهم می‌سازند.
 
این سامانه علاوه بر حسگرهای اپتیکی و حرارتی از سامانه مسافت یاب (و شاید ردگیر) لیزری نیز بهره‌مند است که ضمن افزایش دقت محاسبه پارامترهای شلیک و نیز اصلاح موقعیت هدف با تأمین ورودی‌های دقیق، در صورت امکان ردگیری و هدایت لیزری از مقاوم‌ترین سامانه‌ها در شرایط سنگین جنگ الکترونیک خواهد بود.

در این صورت سامانه‌های یازهراء-3 و حرز نهم از دقیق‌ترین و کشنده‌ترین سامانه‌های دفاع هوایی برد کوتاه خواهند بود که در حلقه آخر پدافند یک منطقه قرار گرفته و با اتکا به این توانمندی حرف‌های بسیاری در نبردهای مدرن برای گفتن خواهند داشت.




اما همانطور که در اوائل این گزارش اشاره کردیم مهم‌ترین تفاوت ظاهری حرز نهم با سامانه یا زهرا-3 در قابلیت تحرک آن است. در این سامانه جدید همانند نوع قبلی موشک‌ها در دو طرف سکوی دو درجه آزادی حامل آنتن رادار ردگیری هدف و حسگرهای الکترواپتیکی قرار گرفته‌اند اما این ادوات بر روی اتاقک کنترل و فرماندهی واحد شلیک بوده و تمام این مجموعه بر روی یک کامیون کوچک 6 چرخ قرار گرفته است.
 
از این رو مشاهده می‌کنیم در سامانه های برتر دنیا که هم رده با حرز نهم یعنی کوتاه برد و تمام متحرک هستند مانند تور-ام-2 و پنتسر-اس-1 از تعداد 8 و 12 موشک بهره گیری شده است.

البته این احتمال نیز وجود دارد که طراحان در این نمونه به دنبال سامانه ای کم حجم و سبک برای افزایش هرچه بیشتر قابلیت‌های تحرک و حمل و نقل بوده‌اند زیرا حذف دو موشک و پرتابگرها و نگه‌دارنده های آن در حدود 200 کیلوگرم یا بیشتر جرم سامانه را کاهش می‌دهد.
 
بنابراین با استقرار سامانه بر روی خودرو تحرک کامل این سامانه تضمین می‌شود.




تحرک، مزیت‌های بسیار مهمی برای یک سامانه دفاع هوایی ایجاد می‌کند از جمله سرعت بالا در استقرار و خروج از یک منطقه، حمل و نقل هوایی سریع‌تر توسط هواپیماهای ترابری، امکان جابجایی در حوالی منطقه تحت پوشش در زمان‌های مختلف که باعث کاهش احتمال کشف موقعیت آن توسط واحدهای شناسایی هوایی یا تیم‌های ضربت دشمن می‌شود و امکان همراهی واحدهای نیروهای زمینی توسط این سامانه در پیشروی‌ها و عقب نشینی ها و حضور مؤثر در صحنه عملیات.

قابلیت ردگیری اهداف به صورت غیرفعال توأم با تحرک کامل، کاربرد این سامانه را برای نیروهای مقاومت نیز جذاب می‌سازد که اساس راهبرد دفاعی آن‌ها بر تحرک، پراکندگی و اختفاء تا قبل از آغاز عملیات استوار است.




سامانه پدافند هوایی متحرک میان‌برد رعد، استقرار موشک‌های چندگانه دوش پرتاب سطح به هوا، سطح به سطح، تیربارهای سنگین و خمپاره انداز روی خودروهای راهکنشی (تاکتیکی) و موتورسیکلت‌های چهار چرخه، توپ‌های پدافند هوایی هدایت خودکار مسقر روی خودروها و نفربرها، توپ سنگین 155 میلی‌متری و سامانه های راداری و الکترواپتیکی نصب شده روی خودرو مواردی از این دست هستند که در سال‌های اخیر بیشتر مشاهده می‌شوند و گویای اهمیت تحرک و رویکرد صنعت دفاعی کشورمان به این سمت و سو است تا هم با حضور در تمامی مناطق صحنه نبرد به اجرای بهتر عملیات پرداخته و هم خود را از آتش دشمن مصون نگه دارد.
 
به گفته سردار احمد وحیدی وزیر دفاع ایران، این سامانه موشکی، در برد کوتاه و به صورت پسیو عمل می‌کند. این سامانه همه اهداف را در برد 10 کیلومتری و ارتفاع 5 کیلومتری هدف قرار می‌دهد و یک محصول پیچیده و ارزنده است. این سامانه به دلیل اینکه از نوع پسیو است، دشمن نمی‌تواند بر روی آن اخلال ایجاد کند.
 
سامانه پدافند هوایی که به یاد و نام امام نهم حضرت جوادالائمه به نام «حرز نهم» نام‌گذاری شده، به دست متخصصان حماسه آفرین، زبده و کارآمد سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع طراحی و ساخته شده و امروز به مرحله تولید انبوه رسیده، یک سامانه پیچیده پدافندی است که قادر است اهداف مورد نظر را در ارتفاع پست و کوتاه مورد شناسایی و ردیابی قرار داده و به صورت هوشمند و خودکار مورد هدف قرار دهد.

تحرک بالا، موبایل بودن سامانه سلاح و قابلیت به‌کارگیری در شب از ویژگی‌های سامانه پدافندی حرز نهم است. این سامانه قابلیت اتصال به شبکه پدافند کشور را دارد و قادر است ظرف کمتر از چند دقیقه برای مقابله با تهدیدات آماده و فعال شود.
 
به گفته امیر اسماعیلی، فرمانده پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) این سامانه یک سامانه موشکی ارتفاع پست است و همچنین قابلیت‌هایی شبیه سامانه یا زهرا 3 را دارد.
 
این سامانه می‌تواند خیلی از هواپیماها و موشک‌های کروز که قابلیت شیرجه بر روی اهداف حساس و حیاتی را دارند را نابود کند.