پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم نسبت به زن احترام خاصى قایل بود و مرتباً درباره محبت و مهربانى و مداراى با آنها سفارش مى کرد، به زنان سلام مى کرد و مکرر مى فرمود:
من از دنیاى شما سه چیز را دوست مى دارم و آن سه چیز عبارت اند از: عطر، زن و نماز که روشنى چشم من است.
[روش خوشبختى، ص 89] ناگفته پیدا است که این سخن پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم به خاطر شهوت و غریزه جنسى نبود، بلکه آن حضرت با ایراد چنین سخنانى مى خواست زنان را که در نظر اعراب، موجودى بى ارزش و در حد یک حیوان بودند، بزرگ جلوه دهد. بدین جهت، زن را در ردیف نماز که امرى عبادى و مقدس است، قرار داد و با این تعبیر، زن را به بالاترین مقام ترقى داد.
میمونه ، همسر پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم مى گوید: از رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله و سلم شنیدم که مى فرمود: بهترین مردان امت من کسى است که نسبت به همسر خود بهترین رفتار را داشته باشد و بهترین زنان امت من کسى است که نسبت به همسر خویش بهترین کردار را داشته باشد. هر زنى که آبستن مى شود، هر شب و روزى که بر وى مى گذرد، برابر با هزار شهید، اجر و پاداش دارد. بهترین زنان امت من زنى است که در آنچه معصیت نباشد، رضاى شوهر را به دست آورد و بهترین مردان امّت من، مردى است که با خانواده اش به لطف و مدارا زندگى کند. چنین مردى هر روزى که بر او بگذرد، اجر صد شهید دارد.
عمر گفت: یا رسول اللَّه! چگونه مى شود زنى که رضایت شوهرش را به دست آورد، اجر هزار شهید و مردى که با خانواده اش مدارا کند، اجر صد شهید را داشته باشد؟ پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم فرمود: بدان که اجر زنان، نزد خداوند، بیش از اجر مردان است. به خدا سوگند که ستم شوهر نسبت به زن، بعد از شرک به خدا، بزرگترین گناهان است. نسبت به رفتار با موجود ضعیف (زن و یتیم) از خدا بترسید که خداوند به خاطر ایشان، شما را مؤاخذه خواهد کرد. هر که به این دو نیکى کند، رحمت الهى نصیب او شود و هر که بدى نماید، مورد سخط و خشم الهى واقع شود.
[روش خوشبختى، ص 78 تا 79] رسول اکرم صلى اللَّه علیه و آله و سلم معیار جوانمردى و فرومایگى انسان را چنین بیان مى فرماید: جوانمردان، کسانى هستند که زنان را گرامى مى دارند و فرومایگان نسبت به آنان اهانت مى نمایند.
[ما اکرم النساء الا کریم و ما اهانهن الا لئیم. (آیین همسردارى، ص 6)] و در حدیث دیگر مى فرماید: بهترین شما کسى است که با خانواده اش رفتار نیک داشته باشد. من نیز با خانواده ام چنین ام.
[خیرکم خیرکم لاهله و انا خیرکم لاهلى.(حقوق و حدود زن در اسلام، ص 44- 47)] ابن عباس از پیامبر گرامى صلى اللَّه علیه و آله و سلم روایت مى کند: هرکس دخترى داشته باشد و نسبت به او اهانتى روا ندارد و فرزند پسرش را بر او ترجیح ندهد، خداوند او را داخل بهشت مى کند.
[محمد صلى اللَّه علیه و آله و سلم خاتم پیامبران، ج 1، ص 183] و نیز مى فرماید: هرکسى که از بازار، متاع و تحفه اى به خانه آرد، اول به دختران بدهد و سپس به پسران. هر آن کس که دختران را شاد کند، گویى که از ترس خدا گریسته است، یعنى همان تقرب و پاداش را دارد.
پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم- در روزگارى که زن ارزش و اعتبارى نداشت- مقام زن را تا سطح یک انسان مستقل و داراى حقوق و شخصیت بالا برده، توصیه مى فرمود که مقتضیات فطرت زن رعایت شود. رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله و سلم زن را تشبیه به استخوان خمیده دنده ها مى کرد و مى فرمود: زن شبیه استخوان خمیده دنده هاست و در همان وضعى که هست، سودمند است. اگر بخواهند آن را راست کنند، مى شکند و ضایع مى شود. [محمد صلى اللَّه علیه و آله و سلم، خاتم پیامبران ج 1، ص 386 و 387.]
این بدان معناست که خلقت زنان را نمى توان تغییر داد و کارى که از عهده مردان بر مى آید و در صلاحیت آنان است، هیچ گاه از عهده زنان بر نمى آید.
پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم فرمود: به دور باد کسى که خانواده خود را ضایع کند و آنها را به حال خود واگذارد.
[محمد صلى اللَّه علیه و آله و سلم، خاتم پیامبران، ج 1، ص 386 و 387.] البته باید گفت که زن باید نکاتى را رعایت کند. چنان که رسول اکرم صلى اللَّه علیه و آله و سلم مى فرماید: بهترین زن، کسى است که در هنگام نعمت، شکرگزار باشد و در بلا و گرفتارى صبر و بردبارى را از دست ندهد.
[کشکول، ج 2، ص 50] و نیز مى فرماید: بعد از ایمان به خدا نعمتى بالاتر از همسر موافق و سازگار نیست.
[آیین همسردارى، ص 48] امام صادق علیه السلام مى فرماید: بهترین زنان کسانى هستند که در هنگام نعمت، شکرگزار باشند و در صورت ندارى، راضى و خشنود باشند.
[کشکول، ج 2، ص 90] در حدیثى از رسول گرامى صلى اللَّه علیه و آله و سلم روایت شده که فرموده است:جبرئیل همواره درباره بانوان به من سفارش مى کرد تا جایى که گمان مى کردم، براى شوهران اُف گفتن به زنان جایز نیست. در برخورد با آنان از خدا بترسید، چه اینان با پیمانهاى الهى بر شما حلال شده اند و به شکل امانت هاى خدا در خانه هایتان به سر مى برند. آنها به خاطر اینکه همسر، مادران فرزندان، شریک زندگانى و وسیله کامیابى تان هستند، به گردنتان حقى دارند. نسبت به آنان دلگرم و با محبت باشید و دلهایشان را با محبت به دست آورید تا با شما زندگى کنند. آنها را دشمن ندارید و شکنجه نکنید و آنچه را که به عنوان مهریه به آنها داده اید، به زور نگیرید.
[فاشفعوا علیهن و طیبوا قلوبهن. (آیین همسردارى، ص 9)] پیامبر عزیز صلى اللَّه علیه و آله و سلم مى فرماید: بهترین فرزندان شما دختران شما هستند. علامت خوش قدمى زن، این است که اولین فرزندش دختر باشد. هرکس سه دختر یا سه خواهر را اداره کند، بهشت بر او واجب است.
[آیین همسردارى، ص 405- 409] روزى، مردى که نزد رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله و سلم بود، اطلاع یافت که خداوند دخترى به او داده است. آن مرد از این خبر رنگش تغییر کرد.
پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم فرمود: چرا رنگت تغییر کرد؟ عرض کرد: هنگامى که از خانه خارج مى شدم، همسرم در حال وضع حمل بود. اکنون خبر رسید که دخترى به دنیا آورده است.
حضرت فرمود: زمین جایش مى دهد و آسمان سایه برایش مى افکند و خدا روزیش مى دهد.او گل خوشبویى است که از آن استفاده مى کنى. [آیین همسردارى، ص 405- 409.] پله=4
روش برخورد پیامبر خدا نسبت به همسران خویش
پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم با همسران خویش با مهربانى و عطوفت و عدالت رفتار مى کرد، به ایشان به نظر مساوى مى نگریست و ترجیحى میانشان قایل نبود. حتى در مسافرتها هر کدامشان را که قرعه به نامشان اصابت مى کرد، با خود مى برد، تندخویى ها و بدزبانى همسران خویش را تحمل مى کرد و هیچ گونه خشونتى نسبت به آنها به کار نمى برد. بعضى از همسرانش از رفتار او سوءاستفاده کرده، گستاخى را به حدى رسانده بودند که اسرار داخلى آن حضرت را فاش مى ساختند.
[محمد صلى اللَّه علیه و آله و سلم، خاتم پیامبران، ج 1، ص 183] فاش کنندگان اسرار داخلى، جز حفصه و عایشه نبودند. این دو، عادت به این کار ناپسند داشتند و خداوند متعال به دنبال افشاى اسرار، امر به توبه شان فرمود.
[خصایص فاطمیه، ص 237] به دنبال جنگ پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم با بنى نضیر و بنى قریظه ، بعضى از همسرانش (عایشه و حفصه) تصور کردند، چون گنجینه هاى یهود به دست پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم افتاده، باید به فکر زندگى تجملى و اشرافى باشند. به همین خاطر از آن حضرت تقاضاى زر و زیور کردند، ولى با مقاومت پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم روبه رو شدند. رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله و سلم سخنان درشت آنان را نشنیده گرفت. ابوبکر و عمر (پدران عایشه و حفصه) که از این ماجرا آگاه شدند، درصدد تنبیه دخترانشان برآمدند، ولى رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله و سلم آنان را منع فرمود و فقط به کم توجهى به آن دو اکتفا کرد.
پس از یک ماه متارکه، وحى نازل شد که زنان خود را به یکى از دو کار مخیر کن.یا باید با زندگى ساده و قناعت آمیز تو بسازند و به پاداش اُخروى نایل شوند و یا اینکه هر کدامشان را که در پى زندگانى پرتجمل هستند و این نوع زندگانى را بر تو ترجیح مى دهند، با تجهیزات کافى و به نحو شایسته رها کنى.
[محمد صلى اللَّه علیه و آله و سلم، خاتم پیامبران، ج 1، ص 386 و 387]
به طور کلى، رفتار پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلم بر اساس احترام زن و مقام والاى او بوده است و این رفتار تا آخرین روز زندگانى آن حضرت ادامه داشت.