تاریخچه
یوگا[۱] یا به عبارت فارسی « جوک »که از طرفی به عنوان ورزش و از طرفی دیگر به عنوان راه حقیقت مورد توجه است[۲]هر چند در کشور ما نوظهور است اما بنا به اعتقاد هندوها سابقه طولانی ۲۰۰۰ ساله دارد.
امروزه یوگا در مناطق مختلفی از جهان تعلیم داده می شود. مهمترین کشوری که یوگا درآن جایگاه ویژه ای دارد کشور هند است به گونه ای که ۲۰۰۰ مرکز آموزش یوگای بیحای هند توسط دولت به عنوان دانشگاه شناخته شده اند.[۳] در پاره ای از مراکز هند نظام تعلیم و تربیت به سبک یوگا مورد اهتمام است } روش یوگانیدرا که اصول آن مربوط به قوانین کنترل و تربیت ذهن است{.[۴]پتنجلی [۵]موسس یوگاست که حدود قرن قبل دوم میلاد مبانی و مسائل مربوط به یوگا را مدون نموده است.[۶]پتنجلی در کتاب مشهور خود موسوم به یوگاسوترا مراحل و طرق مربوط به مشهورترین طریق یوگا (راجا یوگا) را تبیین نموده است.[۷]
فلسفه نظری سانکیهه که یکی از مکاتب فلسفی هند است اساس و پایه یوگاست.[۸] ریشی کاپیلا فلسفه سانکیهه را پایه ریزی کرد و یوگا در حقیقت جلوه عملی این فلسفه است. سانکیهه فرضیههای اثبات خدا را تجزیه و تحلیل نموده و ان را برای اثبات خدا ناکافی دانسته است و در ابطال این ادله مدعی شده « وجود و عدم وجود خدا با نحوه تمرینهای روحی شخص رابطه ندارد.» از سوی دیگر بودیسم و یوگا در اصول اولیه واجبات و پرهیزها و مفاهیم فلسفی بسیار به هم نزدیک اند.[۹]
بنا به گفته کتاب هاتایوگا ـ پردایپیکا که از قدیمیترین منابع آیین ودایی است، چهار نوع یوگای اصلی وجود دارد؛ کارمایوگا، بهاتکی یوگا، گیانایوگا، راجایوگا. کارمایوگا رسیدن به وحدت از طریق کار و خدمت است. بهاتکی یوگا رسیدن به وحدت از طریق محبت به همنوع و عشق به خدا و تکرار ذکر است. گیانا یوگا درک وحدت از روش یادگیری علم و ارتقاء آگاهی است و راجایوگا رسیدن به مرتبه وحدت از طریق کنترل و پرورش ذهن و رون است.[۱۰]البته با نگاهی دیگر اقسام دیگری همبرای یوگا برشمرده اند.مهمترین شاخه های یوگا از دیدگاه سلوکی «راجایوگا» است که مستقیماً به ذهن پرداخته میشود و تمام سلوک آن مبتنی بر تمرینات ذهنی است.[۱۱]
اکثر انواع یوگا در بهگود گیتا که خود را کتاب مقدس یوگا مینامد شرح داده شده است که البته در قرون اخیر بعضی اساتید برجسته یوگا، ترکیبی از یوگای گوناگون را تدریس کردهاند.[۱۲]
هندوها معتقدند که شیوا (یکی از خدایان باستانی هندو) خدای کشنده و مهلک و فنا کننده موجودات می دانند البته از آن جایی که برای او صفات پیچیده و مظاهر گوناگون هم ذکر کرده اند او را سرچشمه حیات و زمان و منشا دگرگونی و باز آفرینی هم ذکر کرده اند. به گفته هندوها، او در جنگلها زندگی میکند و خدای یوگا و نگهدارنده یوگیهاست.[۱۳]بنا به ادعای هندوها یوگا طریقت عملی و غیر آیینی گسترش آگاهی بود که در هند قدیم مرسوم بود و در مقابل آن طریق آیینی هند قرار داشته کهدر دست برهمنان بود، اما در یوگا این محدودیت وجود نداشت، به همین جهت فراگیر شد و در تاریخ ماندگار شد