حدیث انتظار فرج

عَنِ الرِّضا عَنْ ابائِهِ علیه ‏السلام قالَ: قالَ رَسُولُ اللّه‏ِ صلى‏ الله‏ علیه ‏و‏آله:

اَفْضَلُ اَعْمالِ اُمَّتى اِنْتِظارُ فَرَجِ اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ.


امام هشتم به نقل از پدران بزرگوارش فرمود: رسول خدا صلى ‏الله ‏علیه‏ و ‏آله فرمود:

برترین اعمال امّت من انتظار فرج از خداى عزوجل مى ‏باشد.

2- همچنین رسول اکرم فرمودند : برترین جهاد امت من انتظار فرج است .

3- شیخ صدوق از امیرالمؤمنین (علیه السلام ) نقل می کند که آن حضرت فرمودند :

منتظر فرج باشید و از رحمت خداوند نا امید نشوید ؛ بدرستی که خوشایند ترین اعمال نزد خداوند

صاحب عزت و جلال ، انتظار فرج است .

4- درکتاب خصال از امام صادق (علیه السلام ) روایت شده که آن حضرت به نقل از

پدران بزرگوارشان فرمود : منتظر امر ما ، بسان آن است که در راه خدا به خون خود غلتیده باشد .

5- در کمال الدین به نقل از امام صادق ( علیه السلام ) روایت دیگری در فضیلت انتظار به این شرح وارد

شده است : خوشا به حال شیعیان قائم ما که در زمان غیبتش چشم به راه ظهور او هستند و در

هنگام ظهورش فرمانبردار او ؛ آنان اولیاء خدا هستند ، همانها که نه ترسی برایشان هست و نه

اندوهگین می شوند .

با روایات یاد شده ممکن است این پرسش مطرح شود که چرا انتظار ، از این فضیلت برجسته

برخوردار است ؟ برای رسیدن به یک پاسخ مناسب ، چند نکته اساسی را باید مورد توجه قرار داد :

1- انتظار حلقه ارتباط شیعه با امام معصوم : همان طور که می دانید " ولایت " و " امامت" مکمل یک

دیگر و رکن اساسی مکتب تشیع است . اعتقاد به وجود حجت خدا و امام معصوم در هر عصر و زمان از

مهمترین نقاط تمایز این مکتب از سایر مکتبهاست . از دیدگاه شیعه پذیرش ولایت معصومین و به طور

کلی تسلیم در برابر امام و حجت عصر ، سرآمد همه فضیلتها و شرط قبولی همه اعمال عبادی است .

البته انتظار به معنای درست آن ، یعنی امید به ظهور و قیام عدالت گستر دوازدهمین امام معصوم از

خاندان پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله ) ،که در حال حاضر حجت خدا ، واسطه فیض الهی ، زنده

وشاهد و ناظر اعمال شیعیان خود و فریاد رس آنها در گرفتاریها و نا ملایمات است .

2- معیار ارزش انسانها : آرزوها و آمال انسانها معیار خوبی برای سنجش رشد کمال و تعالی آنهاست ،

تا آنجا که برخی می گویند : بگو چه آرزوئی داری تا بگویم کیستی ؟ آرزوهای متعالی و ارزشمند نشان

از کمال روح و رشد شخصیت انسانها و بلندای همت آنان دارد . به عکس ، آرزوهای حقیر و

بی اهمیت حکایت از بی همتی و عدم رشد افراد می کند . امام علی (ع) در همین زمینه می فرمایند :

ارزش مرد به اندازه همت اوست . پس از این مقدمه می توان گفت چون انسان منتظر ، برترین و

ارزشمند ترین آرزوها را داراست ، به طور طبیعی از بهترین و والاترین ارزشها نیز برخوردار است .

آرزوی نهائی انسان منتظر ، حاکمیت دین خدا و مکتب اهل بیت در سراسر دنیا ، استقرار حکومت

صالحان و مستضعفان در تمام جهان ، کوتاه شدن دست ظالمان و مستکبران ، برقراری نظام قسط

و عدل بر پهنه زمین و گسترش امنیت و رفاه در این کره خاکی است .

3- عامل پویایی فرد و جامعه : انتظار نقش مهمی در سازندگی و پویایی فرد و جامعه در زمان غیبت دارد

و اگر انسان منتظر به وظایفی که برای او در نظرگرفته شده عمل کند ، به الگوی مطلوب انسان مومن

دست یافته و به جایگاه و مرتبه والائی خواهد رسید . به عبارت دیگر انسان منتظر با رعایت همه شرایط

انتظار ، به همان شأن و منزلتی که مورد نظر دین اسلام است و به بالاترین نقطه کمال نائل خواهد شد.

چرا «احب الاعمال الی الله انتظار الفرج» ؟

دلیل برتری انتظار فرج نسبت به دیگر اعمال، عدالت خواهى و حقیقت‏جویى است که درفطرت

انسان ها نهاده شده است، زیرا آن حضرت با ظهور خویش، حق را احیا و عدالت را در جامعه حاکم

خواهد ساخت. دعا براى تعجیل در ظهور ایشان، رسیدن به آرزوهایی است که بشر تشنه رسیدن به

آن بوده است.

انتظار اعتقادى است در گرو عمل، عمل کردن به آنچه که فرهنگ انتظار ایجاب مى‏کند.

 

رسول اکرم(ص) مى‏فرماید: افضل اعمال امتى، انتظار الفرج؛ برترین عملها، انتظار فرج است.

(مجمع البحرین فخر الدین طریحى، مقدمه و تصحیح آیت‏الله شهاب الدین مرعشى نجفى(ره) ص 57)

بنابراین انتظار را می توان از دشوارترین تکالیف شرعى محسوب کرد. کشف ویژگى " انتظار" هضم

چرایى عظمت پاداش منتظران را آسان‏تر مى‏کند. امام على(ع) مى‏ فرماید: المنتظر لامرنا کالمتشحط

بدمه فى سبیل الله ، منتظر امر ما بسان کسى است که در راه خدا به خون خود غلتیده باشد.

(بحارالانوار، ج 52 ، ص 123)

جوهر اصلى انتظار، آمادگی است و وظیفه منتظران، در سر داشتن و آماده بودن برای قیام و

ظهور مهدى(عج) است . این آمادگى به چه صورت باید باشد ؟

1ـ آراسته شدن به عدالت و تقوا : فرد منتظر باید به زیور عدالت، تقوا و پارسایى مجهز باشد ،

پیرو واقعى و صدیق حضرت ولى عصر(عج) کسى است که رفتار و مکتب را الگوى عملى خود قرار دهد.

رسول خدا(ص) در توصیف اوج مجاهدت و دین داری منتظران مهدى مى‏فرماید: لاحدهم اشدّ بقیة على

دینه من خرط القتاد فى اللیلة الظلماء، او کالقابص على جمر الغضا، اولئک مصابیح الدجى؛ ... هریک

از ایشان بیش از کسى که بر زجر پوست کندن درخت خاردار با دست خالى در شب تاریک یا نگاهدارى

آتش سوزان چوب درخت در کف دست صبر مى‏کند در دیندارى خود استقامت و پایدارى مى‏ورزد، به راستى

که آنان چراغ هدایت در شب‏هاى ظلمانى‏اند.(بحارالانوار، ج 52 ،ص 124)

اگر فردى بتواند با اجتناب از معاصى ، ملکه عدالت را در خود بپروراند و با حفظ تعادل در میان قواى

نفسانى خود، ارکان حیات اخلاقى را در وجود خود نهادینه سازد، آنگاه مى‏تواند در عصر ظهور که عصر

استقرار عدل است، خود رابا شرایط جدید هماهنگ سازد.

2ـ آراسته شدن به بردبارى: فرد منتظر باید صبور و با استقامت باشد : زیرا با توجه به گزارش تاریخى

از عصر ظهور (اکمال الدین، ج 1، ب 23، حدیث 1، الارشاد مفید، ص 318 و الاحتجاج الطبرسى، ج 2،

ص 318). در دوران ظهور فشار زاید الوصفى بر منتظران مخلص و صدیق مهدى موعود وارد مى‏شود، که

مقاومت و پایدارى در چنین شرایطى به توان بالاى روحى نیازمند است. منتظران باید باتلاش بیشتر به

درجات بالاى صبر نایل آیند.

3ـ تلاش در جهت اصلاح جامعه : فرد منتظر باید به سهم خود در راه اصلاح جامعه و استقرار عدالت

و رفع ظلم و ستم بکوشد، آن که منتظر مصلح جهانى است، خود نیز باید صالح باشد، امر به معروف

و نهى از منکر کند. منتظر مهدى(عج) در برابر فساد و ستم حکومت‏هاى جور بى تفاوت نیست و

مؤید آنان نیز نمى‏باشد . پیامبر اکرم(ص) در خصوص وظایف منتظران مهدى مى‏فرماید:

طوبى لمن ادرک قائم اهل بیتى و هو مقتد به قبل قیامه، یتولى ولیه و یتبرأ من عدوه و یتولى الائمة الهادیة

من قبله، اولئک رفقائى و ذوو ودّى و مودّتى و اکرم امتى علىّ ؛ خوشا به حال کسى که به حضور قائم

برسد و حال آنکه پیش از قیام او نیز پیرو او باشد، آنکه با دوست او دوست و با دشمن او دشمن و مخالف

است و با رهبران و پیشوایان هدایتگر پیش از او نیز دوست است، اینان همنشین و دوستان من وگرامى‏ترین

امت در نزد من هستند. (بحارالانوار، ج 52، ص 130)

انتظار فرج در واقع، انتظار حکومت جهانى اسلام است، انتظار تشکیل حکومت توحیدى در سطح

جامعه است، انتظار تحقق عدالت است، انتظار وراثت زمین و دولت مؤمنان و موحدان است. بنابراین

" انتظار" نه به معناى " نشستن و دعا کردن " است، " انتظار" یعنى " برخاستن و دعا کردن "،

یعنى بکوشیم هر چه بهتر دین اسلام را به عنوان یک دین توحیدى فراگیر بشناسیم، بفهمیم و خود

و جامعه را بر اساس آن پیش ببریم ، این همان زمینه‏سازى براى ظهور حضرت مهدى (عج) است.

آثار و نتایج قابل مشاهده در انسان منتظر آمادگی او برای ظهور است و این آمادگی میسر نمی شود

مگر از طریق نزدیکی، سنخیت و همانند سازی شخصیت و ترتیب دادن زندگی خود آن طور که مورد

رضای آن حضرت(عج) باشد. به طور کلى هر انسان داراى سه مرتبه وجودى است : افکار، صفات و

اعمال و هیچ انسانى از این قاعده مستثنى نیست ، حتى ائمه معصومین (ع) .

ارتباط و نزدیکى به هر انسان نیز تنها از همین طریق ممکن است یعنى اگر کسى بخواهد به

انسان دیگرى نزدیک شود، چاره‏اى ندارد جز این که بکوشد ابتدا افکار، باورهای آن شخص را بشناسد

نماید و خود را از جهت فکرى با آن شخص هماهنگ نماید و سپس بکوشد که از جهت صفات و

کمالات اخلاقى میان خود و آن شخص محبوب همانندسازى نماید. ما به عنوان شیعه و پیرو اهل

بیت عصمت و طهارت (ع) وظیفه داریم ابتدا کیفیت اعتقاد، باورها، صفات، کمالات، نوع منش

معصومین را بشناسیم و در مرتبه بعد بکوشیم زندگى، باورها و اعمال خود را به ایشان نزدیک

نماییم تا از این طریق شیعه و پیرو واقعى آنها باشیم .

مقصود از انتظار فرج، امید ودلبستگى به مهدى (عج) است. بنابراین انتظار فرج ، مقصود

دین وبه تعبیر شهید مطهرى، انتظارى سازنده و نگه‏دارنده، تعهدآور و تحرک‏بخش است، به

گونه‏اى که خود نوعى عبادت و حق‏پرستى است.

شایسته است منتظر واقعى مهدى(عج) چندین خصوصیت را دارا باشد:

1- عمل به تکالیف دینى و احکام الهی

2- محزون بودن به علت محروم بودن از زیارت آن وجود مبارک

3- خواندن دعای عهد براى تقویت ارتباط با امام (ع)

4- جلوه گر شدن انتظار فرج آن حضرت در ظاهر و باطن

انتظار فرج در حقیقت ، خود فرج است زیرا کسى که منتظر فرج و ظهور حجت خدا و تاسیس حکومت

عدل گستر اوست ، زندگى خود را بر اساس عدل و داد استوار مى‏سازد و او انسانى است که حضور

و غیبت امام در نحوه رفتار و سیر و سلوکش تفاوتى ندارد وپیش از تشکیل حکومت عدل او سعی

می کند چنین حکومتى را در زندگى خود پایدار کند. انتظار فرج تعهدآفرین و مسؤولیت‏ساز است و با

بى‏ تفاوتى و بى‏اعتنایى به سرنوشت بشر و حقیقت و فضلیت منافات دارد.

به طور خلاصه انتظار فرج یعنى:

الف) ایمان به امامت و رهبرى الهى و معرفت امام معصوم و عادل

ب) عشق به عدالت وارزش‏هاى انسانى

ج) امیدواری به آینده‏اى روشن

د) تلاش براى برقرارى حکومتى عدل گستر

ه) تقویت روحیه تعهد و مسؤولیت‏پذیری

و) رعایت موازین و قوانین دینى و اخلاقى.