بی اشتهایی یا بد غذای کودک یکی از مشکلات جدی تغذیه ای است چرا که ممکن است منجر به سوء تغذیه جدی شود. بنابراین باید دانست تنها گرسنگی نیست که کودک را به سوی غذا می کشاند و یا فقط سیر بودن موجب دوری از غذا نمی شود بلکه عوامل گوناگونی مانند عادت های خانواده و آموزش هایی که کودک در خانواده فرا گرفته است بر اشتهای کودک تاثیر می گذارند.
استقلال طلبی و رشد ذهنی یکی از شاخص های اصلی دوران کودکی است که با ایجاد تغییرات شخصیتی در این دوران نسبت به سنین پایین تر همراه است. این مسئله می تواند با ایجاد روحیه استقلال طلبی در کودکان موجب بی نظمی در عادات غذایی آنها شود.
امروزه تغذیه کودک خیلی آسان نیست ممکن است کودکان نوپا یا پیش دبستانی یک غذا را سه روز پیاپی بخورند و روز چهارم از خوردن آن خودداری کنند و حتی حاضر به چشیدن آن هم نشوند. این مسئله نشان دهنده نداشتن یک الگوی غذایی مشخص در این کودکان است و ناشی از حس استقلال طلبی و میل به انتخاب غذا توسط خود آنهاست.
با توجه به نقش رفتار مادر در شکل گیری عادات غذایی کودک به منظور کاهش مشکل بدغذایی کوکان، توجه به برخی نکات تغذیه ای ضروری است.
نکاتی که والدین در غذا دادن به کودکان بد غذا و کم اشتها باید رعایت کنند:
- کودک برای خوردن باید احساس گرسنگی کند. فعالیت پیش از غذا مصرف نکردن شیرینی، شربت و مایعات شیرین در بین وعده های غذایی و خواب آلوده نبودن به این امر کمک می کند.
- از غذاهای مورد علاقه آنها استفاده شود.
- در دادن غذا به کودک باید صبور بود.
- باید هنگام غذا دادن به کودک با او صحبت کرد و او را به خوردن غذا تشویق کرد.
- زمان خوردن غذا را می توان با ابراز محبت برای کودک لذت بخش کرد.
- در زمانی که کودک با علاقه غذا می خورد می توان از او تعریف و تمجید کرد.
- غذای کودک را باید به روش های مختلف همچون دادن غذای جدید، تغییر در ترکیب غذاها، مزه، بافت، نحوه طبخ، تزئین غذاها به شکل حیوانات، گل و عروسک و استفاده از بشقاب های رنگین متنوع کرد.
- در صورت امتناع از غذا، می توان آن را با غذای مورد علاقه اش مخلوط کرد یا آن را در فرصتی دیگر امتحان کرد.
- سفره غذای کودک در محیطی تمیز، آرام، دوستانه، راحت، مطمئن و همراه با دیگران باشد.
- ساعات برنامه غذایی کودک متغیر نباشد، باید فاصله زمانی بین مصرف میان وعده را با وعده اصلی رعایت کرد.
- در زمان غذاخوردن، کودک نباید خیلی گرسنه یا خیلی خسته باشد.
- باید اجازه داد کودک خود در مورد سیرشدنش تصمیم بگیرد. اگر در یک وعده مقدار کمتری غذا بخورد مسلما در وعده دیگر جبران خواهد کرد.
- غذاها را نباید خیلی زود و براساس تمایل کودک عوض کرد.
- برای خوردن غذا جایزه در نظرگرفته نشود.
- نباید انتظار داشت کودک خیلی تمیز و مرتب مطابق با خواسته شما غذا بخورد. ریخت و پاش غذا را می توان با ملایمت و به تدریج محدود کرد.
پیشنهاد غذاهای جدید
بهترین راه پیشنهاد دادن غذای جدید این است که مادر غذا را درست کرده و مقدار کمی در کنار بشقاب کودک بگذارد و اجازه دهد کودک غذا را بچشد و اگر دوست نداشت آن را از دهانش درآورده و در کنار بشقابش بگذارد. اگر کودک دوست داشت به عنوان جایزه، یک نوع غذای مورد علاقه او را درست کنید. مدت زیادی طول می کشد که کودک غذای جدید را دوست داشت باشد. اگر کودک غذایی را دوست نداشت غذا را چند روز بعد دوباره به او بدهید.
استفاده از غذهای متنوع
غذاهایی که مادر برای کودک تهیه می کند باید شامل هر چهار گروه غذایی باشد. اجازه دهید کودک انواع مختلف غذا را امتحان کند حتی اگر مادر آن غذا را دوست ندارد. کودک احتیاج به تصمیم گیری در مورد انتخاب غذای مورد علاقه خود دارد. همچنین مادر نباید انتظار داشته باشد کودک غذاهای متنوع را دوست داشته باشد.
زمان مناسب برای غذا دادن به کودک
وقتی به کودکان نوپا و پیش دبستانی، وعده اصلی و میان وعده غذایی در زمان منظم داده شود، بهتر می پذیرند؛ پس اجازه بدهید کودک در زمان های معین غذا بخورد. لازم است وعده های اصلی با میان وعده حدود دو تا سه ساعت فاصله داشته باشند. برنامه غذایی کودک را طوری تنظیم کنید که با برنامه غذایی خانواده یکسان باشد. برای خوردن غذا هیچ اصراری نکنید. غذا را روی میز یا سر سفره در یک جای مناسب گذاشته و پیشنهاد کنید غذا را بخورد. در موقع غذا خوردن تلویزیون را خاموش و وسایل بازی او را جمع کنید. اجازه بدهید کودک از راهی که دوست دارد غذا را بخورد. در هنگام غذا خوردن در کنار کودک نشسته و در مورد غذا و اینکه چه غذایی را برای ناهار یا شام روز بعد دوست دارد صحبت کنید.
اگر کودکتان شیر نمی خورد؛ ماست را جانشین شیر کنید و دوغ و ماست را در وعده های غذایی او بگنجانید.
- در بعضی از غذاها از شیر استفاده کنید. مثلا آرد و کره و شیر را به سوپ اضافه کنید یا به او شیربرنج یا فرنی بدهید.
- شیرخوردن به مقدار کم را تدریجا با او امتحان کنید.
اگر کودکتان سبزی یا میوه نمی خورد؛ ممکن است در این سن یک نوع میوه یا سبزی را نخورند. هرکدام را که بهتر می خورند بیشتر بدهید اما گه گاه آنهایی را که نمی خورند دوباره امتحان و پیشنهاد کنید.
- سبزی هایی مانند کرفس و هویج را بپزید (له نشود بلکه کمی ترد باشد) و بگذارید کودک آن را با دست بردارد و بخورد.
- کمی ماست چکیده بر روی سبزی های پخته بریزید یا سبزی را با نان و پنیر به او بدهید.
- اگر میوه نمی خورد آن را رنده یا به تکه های کوچک تقسیم کنید و با کمی خامه به او بدهید.
اگر کودکتان شیرینی زیاد می خورد؛ خرید شیرینی و درست کردن غذاهای شیرین را کاهش دهید.
- در تهیه غذاهای شیرین، شکر کمتری استفاده کنید.
- موادی مانند بستنی و شکلات را به عنوان جایزه یا هدیه به کودک ندهید.
- مراقب دندان های کودک باشید و پس از مصرف مواد شیرین دندان های او را مسواک کنید.
اگر کودکتان گوشت تکه ای نمی خورد؛ گوشت را به قطعات بسیار کوچک و ریز تقسیم کنید که به خوبی پخته و به راحتی خورده شود (مانند حلیم گندم).
- قطعات بسیار ریز گوشت مخلوط با حبوبات را کاملا بپزید و نرم کنید و همراه با یک قاشق غذاخوری روغن زیتون و یک قاشق مرباخوری آب لیموترش یا آب نارنج تازه به کودک بدهید.
- گوشت چرخ کرده را به صورت کوفته قلقلی درآورید یا به صورت مخلوط با گوجه فرنگی به جای سس روی ماکارونی بریزید.
- کتلت (گوشت، سیب زمینی و تخم مرغ) را به اندازه های کوچک و زیبا تهیه کنید یا به صورت مخلوط با آب گوجه فرنگی و لوبیا و برنج (لوبیا پلو) بپزید.
- از گوشت مرغ یا ماهی استفاده کنید.
- اگر کودک هیچ یک از انواع گوشت را نمی خورد از جانشین های آن مانند تخم مرغ، عدس، پنیر با بادام یا گردو، لوبیا چیتی پخته، شیر و ماست استفاده کنید.
- برنج را با آب گوشت یا مرغی که می پزید به صورت کته نرم با انواع سبزی ها یا عدس سرو کنید.
اگر کودک تان تخم مرغ سفت شده نمی خورد؛ تخم مرغ سفت شده را با کمی کره یا شیر نرم کنید.
- زرده و سفیده تخم مرغ را بزنید و داخل سوپ بریزید و بگذارید چند جوش بزند.
- سیب زمینی پخته شده و تخم مرغ سفت شده را رنده کنید و به آن کمی کره یا روغن زیتون بزنید، یا به آن ماست و روغن زیتون بزنید یا کمی شیر اضافه کنید.
- تخم مرغ را بزنید و با نصف استکان ماست در ته قابلمه ای که برای او کته درست می کنید، بریزید.