مواظب باشید! شما دارید با سیستم UV کار میکنید
تا چند سال پیش، بسیاری از چاپخانهها درباره استفاده از فنآوری یووی مشکوک بودند. به ویژه تاثیرات آن بر سلامت و ایمنی کارکنان و محیط زیست بسیار مورد بحث بود. اما امروزه، این نگرانی که در زمان خود موجه بود، رنگ باخته است. فنآوری یووی با بهبود روز افزون ویژگیهای مرکبها و ورنیها، بهینهسازی روشهای چاپ و خشک شدن آن و نیز پیشرفت تجهیزات جانبی، ایمن و کارآمدتر شده است. البته برای ایمنسازی کار با دستگاهها و مواد یووی، همچون سایر فناوریها، رعایت دستورالعملهای سازندگان معتبر و قوانین استانداردهای بینالمللی و اصول ایمنی، پیش شرطهای حیاتی محسوب میشوند.در اینجا با استفاده از استانداردهای اروپایی صنعت چاپ، مهمترین مواردی را که برای ایمنی چاپ یووی باید به آنها توجه شود، در میان میگذاریم. با دقت در رعایت این موارد، احتمال بروز خطر در چاپخانه به حداقل میرسد و سلامت کارکنان و محیط تضمین میشود.
محافظت در برابر اشعه یووی
پرتو یووی بر انسان اثرگذار است، اما تاثیر پرتوهای یووی بر شخصی که در معرض این نور قرار گرفته، به طول موج این پرتوها بستگی دارد. از آنجا که قدرت نفوذ اشعه یووی خیلی کم است، این نور فقط برای چشم و قسمتهایی از پوست که در معرض نور قرار گرفتهاند خطرناک است و تاثیر خاصی بر اندامهای داخلی و بخشهای دیگر بدن ندارد. آسیبهای ناشی از نوردهی یووی بر روی پوست به دو دسته اند: آسیبهای ناشی از نوردهی کوتاه یا حاد (acute) (مثلا چند ساعته) و آسیبهای نوردهی طولانی و مداوم یا مزمن (chronic). آسیبهای نوردهی کوتاه مدت اغلب به دنبال قرار گرفتن یکباره و چندین ساعته در معرض اشعه یووی، ممکن است بهصورت التهاب بروز کند، اما آسیبهای نوردهی مزمن به تدریج با گذشت زمان و سروکار داشتن پیوسته با سیستمهای یووی در بدن انسان ایجاد میشوند. البته تاثیرات مزمن، اغلب چندین سال بعد آشکار میشوند. نوردهی حاد باعث آفتاب سوختگی میشود (میدانیم که در نور آفتاب هم اشعه یووی وجود دارد.) قرمزشدگی پوست، که التهاب پوست نیز نامیده میشود با طول موجهای کوتاهتر از 315 نانومتر ایجاد میشود. شدت آفتاب سوختگی به شدت نور یووی و مدت تابش آن بر انسان بستگی دارد، و به صورت عمومی در افراد دارای پوست تیره دیرتر از افراد دارای پوست روشن اتفاق میافتد زیرا تیرگی و ضخامت پوست، به عنوان محافظ در مقابل اشعه عمل میکند. پیری زودرس و احتمال سرطان پوست در طولانی مدت، از خطرهای مزمن هستند. التهاب قرنیه (ملتحمه چشم)، که همچنین به «برف کوری» (snow-blindness) نیز معروف است، رایج ترین تاثیر نور یووی بر روی چشمها است. علایم این بیماری درد کم یا سوزش چشم و حساسیت به نور است. با این وجود، آسیبهای دائمی به قرنیه و پوست بسیار کم اتفاق میافتند. همانطور که میدانیم برای محافظت در برابر نور خورشید، چشمها باید توسط عینکهای آفتابی، بدن با لباس مناسب و لبها با کرمهای محافظ در برابر یووی محافظت شوند. اما برای محفاظت از کسانی که در کارگاهها و چاپخانهها با خشککنهای یووی کار میکنند راه متفاوتی انتخاب شده است:
- منبع اشعه باید به طور کامل پوشیده شده و دیده شدن منبع نور یووی باید غیرممکن باشد.
- اشعه بازتاب شده باید توسط درپوشهای محافظ و پردهها گرفته شوند.
- هنگامی که محافظها بالا هستند باید لامپهای یووی خاموش شده باشند.
- تنها افرادی باید اجازه راهاندازی یا تعمیر و نگهداری خشککنهای یووی را داشته باشند که برای این کار آموزش کافی دیدهاند.
اگر همه این موارد ایمنی رعایت شوند، دیگر خطری از جانب نور یووی انسان را تهدید نخواهد کرد و محافظتهای شخصی، مانند عینکهای ایمنی، مورد نیاز نخواهند بود.
مهم: در حین راهاندازی، تمام قسمتهای پوشاننده بخش خشککن یووی باید به صورت صحیح در جای خود قرار بگیرند. پس از توقف یا بارگذاری مجدد کار نیز حتی اگر به نظر برسد که ماشین برای مدت زمان کوتاهی کار خواهد کرد باید آن را تنها پس از نصب مجدد تمام پوششها راه اندازی کرد.
خطرات اوزون
سالهاست که میدانیم اوزون چشمها و اندامهای تنفسی را ملتهب میکند، همانطورکه افزایش مقدار اوزون در مه دود تابستانی (summer smog) این تاثیر را دارد. اوزون (O3) 3 اتم اکسیژن دارد و هر جایی که انرژی الکتریکی یا اشعه یووی وجود داشته باشد با تبدیل مولکولهای اکسیژن معمولی هوا (O2) به رادیکالهای آزاد اکسیژن واکنشپذیر (O) و ترکیب آنها با دیگر مولکولهای اکسیژن هوا (O2) اوزون (O3) تولید میشود (شکل 1). هنگامی که پرتوهای یووی نور خورشید به لایههای هوا در جو زمین برخورد میکنند نیز وضعیت مشابهی اتفاق میافتد. بنابراین هنگامی که پرتوهای یووی در محفظه لامپهای یووی با اکسیژن محیط، ایجاد واکنش میکنند نیز اوزون تولید میشود.اوزون گازی است که بوی شدیدی دارد. بسته به غلظت گاز، اوزون بوی میخک، علف خشک، یا بویی شبیه کلرین (بویی که از یک لامپ آفتابی بلند میشود) دارد. بینی انسان میتواند اوزون را- وقتی که غلظت آن تنها 01/0 میلی لیتر بر متر مکعب است- تشخیص دهد. به علت این آستانه بویایی پایین، انسانها قادرند قبل از ایجاد خطر، واکنش نشان دهند. اما ایراد بو این است که انسان به آن عادت میکند و حتی پس از مدت کوتاهی تنفس هوای مخلوط با اوزون، دیگر بوی آن را احساس نمیکند.اوزون مادهای تحریککننده است که حتی در غلظتهای پایین، روی چشمها، بینی، حلق و ریه تاثیر میگذارد. ریه حتی در غلظت 08/0 میلیلیتر بر متر مکعب نیز واکنش نشان میدهد و در غلظت حدود 1/0 میلی لیتر بر متر مکعب التهاب شدید پیدا میکند. بالاتر از این حد، چشمها و مجاری تنفسی ملتهب شده، سرفه و کاهش کارایی فیزیکی بوجود میآید. بر اساس دانش علمی امروز، غلظت اوزون، زیر 04/0 میلیلیتر بر متر مکعب، موجب آسیب رساندن به سلامتی نمیشود، حتی اگر مدت قرار گرفتن در معرض آن طولانی باشد.
محافظت در برابر اوزون:
برای کاهش قرار گرفتن در معرض اوزون، محفظههای لامپ یووی اغلب به سیستمهای تخلیه هوا مجهز شدهاند که اوزون را از فضای چاپخانه به بیرون تخلیه میکند. به این ترتیب اوزون و گرمای تولید شده در اثر پرتوهای یووی وارد محیط کارگاه نمیشوند. هنگامی که واحد خشک کن یووی کار میکند سیستم تخلیه باید روشن باشد و برای اینکه تخلیه همه مواد خطرناک و ناخواسته به طور مناسب صورت گیرد، پوششهای ماشین باید به دقت سر جای خود قرار بگیرند. گاز اوزون به راحتی واکنش نشان داده و خیلی سریع تجزیه میشود. برای جلوگیری از آسیب به محیط زیست محلی، ممکن است قبل از وارد شدن هوای مکیده شده از ماشین به محیط زیست، نصب فیلترهای ذغال چوب ضروری باشد. برای به حداقل رسیدن خطرات بالقوه باید غلظت اوزون در حین تولید به طور مرتب کنترل شود. لامپهای جدیدتر در واحد خشککن یووی اغلب به گونهای ساخته شدهاند که تولید اوزون را به میزان قابل ملاحظهای کاهش میدهند و با استفاده از شیشه کوارتزی ویژه، میتوان گفت هیچ پرتویی که اوزون تولید کند (ozone-generating radiation) از لامپ ساطع نمیشود. پیدایش توده متراکم اوزون به نوع لامپ یووی مورد استفاده، گردش هوا در ماشین و طراحی سیستم مکنده هوا- که به طور معمول توسط اپراتور نصب میشود- بستگی دارد. البته فناوریهایی مانند استفاده از گاز بیاثر در خشککن یووی هم، مانع انتشار اوزون در محیط میشود. در ماشین چاپهای مجاز، اندازهگیری اوزون تحت شرایط استاندارد توسط سازنده ماشین انجام میشود و اگر تخلیه هوا در هنگام تولید با مقادیر تعیین شده توسط سازنده ماشین یکی باشد، میتوان از عدم انتشار اوزون در محیط چاپخانه مطمئن بود.
اقدامات ایمنی هنگام استفاده از نیتروژن
فواید استفاده از واحدهای خشککن با گاز بیاثر در مطالب پیشین، توضیح داده شده است. اما اگر اپراتور بخواهد از این روش استفاده کند، باید موارد زیر را مد نظر قرار دهد: نیتروژن مورد استفاده در این فرآیند اغلب در حالت مایع نگهداری میشود و توسط یک تبخیرکننده (evaporator) به حالت گازی درمیآید. سپس این گاز از طریق یک سری لوله در خشککنها توزیع میشود (شکل2).
در اینجا دو خطر بالقوه وجود دارد:
1- دمای دمای نیتروژن مایع 196 - درجه سانتیگراد است و اگر به همین صورت به ماشین برسد، خطر سرمازدگی (frost-bit) و آسیب به چشمها وجود خواهد داشت. برای جلوگیری از رسیدن نیتروژن مایع به ماشین، یک دستگاه کنترل دما باید در مخزن نیتروژن نصب شود که اگر دما زیر مقدار مجاز باشد تغذیه نیتروژن را به صورت اتوماتیک قطع کند.
2 - نیتروژن، قسمتی از هوایی است که ما تنفس میکنیم و سمی نیست، اما در غلظتهای بیشتر، اکسیژن هوا کم شده و نیتروژن میتواند جایگزین اکسیژن هوا و در نتیجه، موجب خفگی شود. بالا بودن میزان نیتروژن توسط انسان قابل تشخیص نیست اما تهویه مناسب هوا میتواند از بالا رفتن غلظت آن جلوگیری کند. لولههای انتقال نیتروژن هم باید به طور مرتب کنترل شوند که خرابی و نشتی نداشته باشند. نصب و تعمیر و نگهداری این سیستمها باید توسط شرکتهای مجاز و مورد قبول انجام شود.
ایمنی در کار با مرکبها و ورنیهای یووی
پرسنل شاغل روی یک ماشین یووی باید از این حقیقت آگاه باشند که روی ماشینی با مرکبها و ورنیهای معمولی کار نمیکنند. تنها در صورتی که آنها به اقدامات ایمنی عادت کنند و به صورت خودکار الزامات ایمنی را رعایت کنند، خطری آنها را تهدید نمیکند.
برای پیشگیری از تماس ورنیها و مرکبها با پوست ما باید موارد زیر رعایت شود:
- هنگامی که با ورنیها و مرکبهای یووی کار میکنید، نظافت را به دقت رعایت کنید.
- از تماس مستقیم پوست با مرکبها و ورنیهای یووی جلوگیری کنید.
- به هنگام تعویض مرکبها یا نظافت ماشین، دستکشهای مناسب (ساخته شده از لاستیک نیتریل) بپوشید.
- در صورت امکان از دستگاه تغذیه خودکار مرکب استفاده کنید.
- هنگام جابهجایی باطلههای حاوی مرکبها و ورنیهای یووی خشک نشده، یا هنگام جابهجایی دستمالهای نظافت مصرف شده، از تماس آنها با پوست جلوگیری کنید.
- اگر هنگام کار روی نوردهای مرکب یا هنگام شستشوی دستی ماشین، خطر تماس مرکب با چشم وجود دارد، باید از عینک ایمنی مناسب استفاده کنید.
- لباس کارهایی که هنگام کار با مرکبها و ورنیهای یووی لک شدهاند، خطرناکتر از آنهایی است که با مرکبهای معمولی لک شدهاند. این نوع مرکب روی لباس خشک نمیشود، زیرا فقط اشعه یووی میتواند آن را خشک کند. بنابراین، از آنجا که مرکبهای یووی خشک نشده باعث ایجاد ناراحتیهای پوستی میشوند، لباسهای کثیف را باید به سرعت عوض کنید. این مساله زمانی اهمیت ویژه پیدا میکند که با ورنیهای یووی شفاف کار میکنید، زیرا ممکن است بهراحتی دیده نشوند. به علاوه، هنگامی که لباس را به تن دارید نباید آن را با حلال تمیز کنید، زیرا این کار باعث میشود که رسیدن مرکب به پوست حتی آسانتر شود. برای این که لباس کار کثیف با لباسهای معمولی تماس پیدا نکند، لباس کارها باید توسط خود شرکت تمیز شوند و همیشه جدا از لباسهای معمولی نگهداری شوند.
رفع خطر غبار مرکب یووی(Ink mist)
گاهی در سیستم مرکبدهی ذرات معلقی از قطرات ریز مرکب و ورنی خشک نشده در هوا پراکنده میشوند که به آن غبار مرکب گفته میشود. عوامل موثر در به وجود آمدن غبار مرکب عبارتند از: سرعت چاپ، نوع مواد اتصال دهنده، مقدار مرکب و ورنی استفاده شده، قطر نوردهای مرکب دهی و ورنی زنی، دما و رطوبت نسبی. ذرات ریز غبار مرکب فقط باعث کثیف شدن ماشین نمیشوند، بلکه تنفس این ذرات میتواند برای سلامتی زیان آور باشد. در این موارد باید از تجهیزات مکنده استفاده شود و اپراتور باید بر اساس مقدار غبار شدن مرکب، سرعت ماشین را کم کند.
بو در چاپ یووی
بوی مرکب تازه چاپ شده معمولی واضح است که اغلب نامطبوع نیست. اما مرکبها و ورنیهای یووی بوی ویژهای دارند که اغلب نامطبوع است. قسمت عمدهای از این بو به مواد حاصل از تجزیه آغازکنندههای نوری برمیگردد.
آغازکنندههای نوری در حین تابش یووی به چندین جزء تجزیه میشوند که بوی خیلی شدیدی دارند. اما هیچ خطری که به واسطه تجزیه محصولات آغازکنندههای نوری برای سلامتی پیش بیاید شناخته نشده است و بنابراین اقدامات ایمنی خاصی نیز ضروری به نظر نمیرسد. به هر حال در حالتهای خاص ممکن است نصب مکنده و جمع کننده هوا در قسمت تحویل ماشین ضروری باشد. استفاده از تهویه هوای مناسب در کارگاه نیز در هر حالتی توصیه میشود. محصولاتی که بلافاصله بعد از چاپ، بوی بدی دارند، باید به سرعت از سالن چاپ خارج شوند، یا برایشان از سیستم تخلیه هوای قویتر استفاده شود، تا بوی بد در محصول نهایی باقی نماند.
کاغذهای باطله خطرناک
محصولات چاپی که دارای مرکب و ورنیهای یووی سخت نشده هستند، باید به صورت ویژه علامتگذاری و جداگانه نگهداری شده و به عنوان دور ریزهای خطرناک دسته بندی شوند. از هر گونه تماس با آنها باید پیشگیری کرد.
ایمنی در برابر حلالها و شویندهها
هر چند مرکبها و ورنیهای یووی حاوی هیچ گونه حلالی نیستند، با این حال در سرویس و شستشوی ماشین از حلال استفاده میشود. در حین چاپ نیز انتشار محدود حلالها، برای مثال از محلول رطوبتدهی (محلول آب) چاپ افست یووی ممکن است. تماس با محلولهای شستشو میتواند بعضی وقتها باعث سوزش پوست و صدمه به چشمها شود. بعضی از حلالها به طور مستقیم از طریق پوست وارد بدن میشوند. اگر کاری که انجام میشود با استفاده از حلالها همراه باشد، این موارد احتیاطی باید مد نظر قرار گیرد:
- از برگه دستورالعملهای ایمنی شویندهها و حلالها پیروی کنید. در این برگه، همه اطلاعات مهم در مورد سلامت و محیط زیست باید به صورتی گفته شده باشند که به راحتی قابل فهم باشد.
- بعضی از حلالها به راحتی از طریق پوست جذب میشوند، مثل دسته «H» یا جذب شونده توسط پوست. بنابراین باید از تماس پوست با آنها جلوگیری شود. به همین دلیل برای شستشوی نوردها، باید نهایت دقت به عمل آید و بهتر است از سیستمهای اتوماتیک شستشو استفاده شود.
- باید از مواد شوینده کم خطرتر که نقطه اشتعال بالای 55 درجه سانتیگراد دارند استفاده شود. باید توجه داشت که کاهش تبخیر حلالها، خطرات ناشی از استنشاق بخار حلال و نیز خطر آتشسوزی و انفجار را کاهش میدهد. هر چه درجه اشتعال بالاتر باشد، ریسک آسیب به سلامتی افراد و خطر آتش سوزی و انفجار کمتر است. به این ترتیب از آنجا که استفاده از مواد مصرفی بهینه سازی میشود، هزینههای تولید نیز کاهش مییابد.
- پوشیدن دستکش و عینک ایمنی مناسب. استفاده دستکشهای مناسب و بدون خرابی هنگام شستشو و نظافت باید به یک عادت تبدیل شود.
- دستمالهای مصرف شده برای نظافت باید در مخزن ویژهای نگهداری شوند.
- در فرآیندهای ترکیبی (معمولی/یووی)، مخزنهای مواد شوینده مختلف باید با تفاوت از نظر شکل و اندازه به طور واضحی با هم فرق داشته باشند. این کار با کاهش احتمال اشتباه نه تنها از سلامت کارکنان محافظت میکند، بلکه از خرابی ناخواسته ماشین چاپ به علت باد کردن و تورم بخشهای لاستیکی نیز جلوگیری میکند.
بعضی وقتها اقدامات ایمنی در حین نظافت و شستشو به نظر غیرضروری یا ناجور میرسند و اپراتور برای از قلم انداختن یکی دو تا از موارد وسوسه میشود. اما اگر عادتهای بد جای خود را محکم کنند، تغییر آنها سخت خواهد بود. به هر حال شیوه نادرست رفتار با حلالها، به خصوص اگر مرتب از آنها استفاده میکنید خطرناک است. در این مورد چاپ یووی با چاپ معمولی تفاوتی ندارد!
جداسازی سیستم شستشو از خشککن یووی
هنگامی که واحد خشککن یووی و سیستم شستشوی سیلندر و لاستیک در یک ماشین چاپ به صورت همزمان راهاندازی میشوند، خطر بالقوهای بوجود میآید. حلالهای شستشو تحت تاثیر گرمای تولید شده توسط خشککن میتوانند ترکیب قابل انفجاری از حلال و هوا پدید آورند.ماشینهای چاپ رول معمولی وقتی ماشین در حال کار است شسته میشوند. در اینجا باید میزان تراکم بخارهای حلال در خشککن را اندازهگیری کرد تا از انفجار احتمالی جلوگیری شود.در گذشته، اغلب از یک مکانیزم وقفه بین تجهیزات شستشو و خشککن یووی در ماشینهای افست ورقی استفاده میشد که باعث طولانی شدن توقفهای ماشین میشد، زیرا خشک کن یووی در حین فرآیند شستشو باید خاموش میشد. اما به تازگی، سیستمهای مختلفی معرفی شدهاند که اجازه میدهند خشککن در حین فرآیند شستشو در حالت آماده به کار(stand-by) قرار بگیرد.در ماشینهایی که دارای گواهینامه "چاپ یووی بهینه" ((Optimized UV printing (a BG-Prufzert label) هستند، شستشوی لاستیک میتواند بدون خاموش کردن خشککنهای یووی انجام شود.
اتصالات فنی
مناسب بودن اتصال سیگنالهای بین ماشین چاپ و خشککن یووی، به ویژه هنگامی که خشککنهای یووی روی ماشینهای از قبل خریداری شده سوار میشوند، باید آزمایش شود و نتایج این آزمایش باید پرسشهای زیر را پاسخ دهد:
- آیا فشار دادن دکمه توقف اضطراری(emergency-stop button) باعث خاموش شدن کامل خشککن میشود؟ (جواب باید مثبت باشد)
- آیا خشککن تنها پس از این که ماشین روی چاپ انداخته شد به نهایت قدرت میرسد؟ (جواب باید منفی باشد)
- آیا پس از این که علامت «print-off» یا "توقف چاپ" ظاهر میشود خشککن بهطور فوری به قدرت کمتر تغییر حالت میدهد؟ (جواب باید مثبت باشد)
- آیا راهاندازی خشککن تنها زمانی که اگزوز هوا (air exhaust) روشن باشد ممکن است؟ (جواب باید منفی باشد)هر چند این آزمایشها به معنای کنترل کامل سیستم نیستند اما به طور حتم، عدم موفقیت در آنها نشانه ایراد مسلم خشککن یووی است.
بخشهای کشویی
(Removable slide-in modules) خشککن
خشککنها در صورتی که به سادگی قابل برداشتن هستند (برای مثال خشککنهای قابل تعویض یووی و IR)، باید توسط سوئیچهای الکتریکی به منبع انرژی متصل شده و قفل شوند، تا اگر در محل درست خود قرار نگیرند، کار نکنند.
پیشگیری از نشت شویندهها
لولهها و شلنگهای مخصوص انتقال شویندهها باید با دوام باشند، و به صورتی نصب شده باشند که حلال به بخشهای داغ تونل خشککن نشت نکند، زیرا همانطور که گفته شد حلالهای شستشو تحت تاثیر گرما، ترکیب قابل انفجاری را تشکیل میدهند. یک راه ایمن برای این کار نصب همه لولهها و اتصالات در بیرون از حاشیه کناری ماشین چاپ، یا جدا کردن آنها از بخش خشککن یووی بوسیله صفحات محافظ (shielding plates) است. این نکته باید در نظر گرفته شود که عمر شلنگها تحت تاثیر اشعه یووی کوتاهتر میشود.
تماس با قسمتهای داغ
عملیات خشک شدن یووی مقدار زیادی انرژی گرمایی وارد ماشین چاپ میکند. در نتیجه، فضای در برگیرنده لامپ باید خنک شده و در مقابل تماسهای غیر عمدی محافظت شود. پس از استفاده از خشککن یووی برای چندین ساعت، قسمتهای قابل دسترس اطراف لامپها باید از نظر دمای سطحی کنترل شوند. با افزایش کیفیت عایق کاری و خنک کردن میتوان از خطر سوختگیهای پوستی پیشگیری کرد. حداکثر دمای بیخطر برای لمس مواد معمولی 60 درجه سانتیگراد است.
Instagram.com/mehdizade_print
https://www.linkedin.com/in/mohammadreza-mehdizade
09101436763