وقتی قرار باشد به جای استفاده از یک سوله یا مکان موجود، روی یک زمین خالی، چاپخانهای بنا شود، همه چیز را میتوان به درستی پیشبینی کرد و مناسبترین فضاها را در حدی که زمین اجازه میدهد، برای یک گردش کار موثر ایجاد کرد. اما درا ین مورد نیز نکات بسیاری میبایست مورد توجه قرار گیرند.
در طراحی یک کارگاه چاپ با امکانات جدید دیدگاههای اصلی ذیل میبایست مد نظر قرار گیرد:
طراحی ساختمانی خاص یا عمومی: عموما یک ساختمان با معماری قابل تطبیق با استانداردهای عمومی در درازمدت، مقبولتر از ساختمانی است که با معماری فضاهای کاملا خاص طراحی شده باشد.
در یک برهه 20 ساله امکان دارد تغییر محل ضروری شود، یا امکان دارد که اصلا چاپخانه تعطیل شود. لذا بهتر است در زمان طراحی و تولید حتیالامکان پارامترهای طراحی عمومیتر به گونهای مد نظر قرار گیرد که ملک و ساختمان در زمان فروش احتمالی خواهان بیشتری داشته باشد. معمولا بهکارگیری مصالح و قطعات و بناهای پیشساخته نظیر سوله جهت بنای کارگاههای چاپ بسیار مناسب است، اگر چه طراحی ساختمان خاص نیز قابل اجرا است.
در مقابل هر چه بنا وسیعتر باشد امکان ساخت بر اساس طراحی اختصاصی را میسرتر میسازد به این مفهوم که هر چه بتوان اندازههای فضاها را بهطور اختصاصی بر اساس اندازههای مورد نیاز تعبیه نمود، هزینه هر متر مربع ساخت و ساز کمتر خواهد شد.
برای مثال یک تفاوت اساسی ساخت و ساز اختصاصی با بناهای پیش ساخته نظیر سوله، تفاوت حداکثر و حداقل ارتفاع سقف که نتیجه مستقیم دهانه سوله خواهد بود، میباشد. (ارتفاع سقف در وسط دهانه سوله بیشتر خواهد بود.) این موضوع در بناهای پیشساخته عمومی گریزناپذیر و موجب افزایش هزینههای ساخت و ساز خواهد بود. حال آنکه با طراحی فضاها در طراحی اختصاصی میتوان بر اساس نیاز هر قسمت، اندازه دهانه را محاسبه و ارتفاع سقفها را متناسب با آن طراحی و اجرا نمود.
مقررات ساخت و ساز: مطالعه و آگاهی از مقررات شهرسازی و شهرداری قبل از احداث بنای جدید بسیار حایز اهمیت است که میبایستی در زمان انتخاب زمین در منطقه مورد توجه قرار گیرد.
احداث بنای یک یا چند طبقه
به عنوان یک اصل، عملیات تولید در یک کارگاه چاپ (در بخشهای انبار، سالن چاپ، صحافی و تحویل) میبایست همگی در یک سطح و در همکف قرار داشته باشد تا از هر گونه حمل و نقل مواد اولیه و تولید شده بهصورت عمودی بین طبقات ممانعت گردد. لیکن در صورت نیاز، واحدهای اداری و عملیات پیش از چاپ میتوانند در طبقات دیگر مستقر شوند.
شکل ساختمان
بنای مستطیل شکل مناسبترین طرح برای کارگاه چاپ با خط تولید و جریان کار مستقیم است، زیرا گسترش بخشهای مختلف آن در آینده از هر طرف بسیار آسان خواهد بود. طرح خط تولید و جریان کار به شکل <>U معمولا در یک زمین مربع شکل اجرا میشود که در اثر بسط و گسترش در آینده به مستطیل تبدیل خواهد گردید. در مورد شکل ساختمان در بخشهای بعدی مشروحتر سخن خواهیم گفت.
زیرزمین و نیم طبقه
چنانچه قصد ایجاد بنای چاپخانهای را از پایه دارید به هیچ وجه نیازی به تعبیه و ساخت زیرزمین نخواهد بود، حال آنکه ایجاد یک نیم طبقه در قسمتی از سالن تولید که دارای ارتفاع زیاد است بسیار موثر و قابل استفاده خواهد بود.
(همانگونه که در مطالب بعدی بخش 2) به تفصیل بیان خواهد شد، ایجاد یک نیم طبقه در بالای بخش تولید جهت بخشی از دفتر کار، اطاقهای استراحت، انبار کوچک و موقت مرکب، اطاق تعمیرات نگهداری قطعات سبک و انبار کوچک و موقت مواد مصرفی صحافی بسیار کاربردی و قابل استفاده خواهد بود. با این حال به عنوان یک اصل مسلم به هیچ وجه نباید از طبقات غیر از همکف نظیر نیم طبقه جهت عملیات تولید استفاده نمود.
نورگیرها و پنجرهها
تنها قسمتهایی که نیاز مبرم به نورگیر و پنجره دارد، فضاهای دفتری، ناهارخوری و محل استراحت کارکنان است. به هیچ وجه نباید در بخش پیش از چاپ و در بخش طراحی پنجره به کار برد، زیرا موجب انعکاس نور بر روی مانیتور و خطا در تشخیص رنگ اوریژینالها میشود. ضمن اینکه عدم یکنواختی نور روز از صبح تا شب موجب تشدید خطای اپراتورها و طراحان میشود. همچنین میبایست از نصب پنجره و نورگیر مستقیم در سالن چاپ خودداری شود، زیرا پرتو نور فرابنفش(UV) میتواند موجب صدمه دیدن نوردهای مرکب و نیز باعث خطای دید اپراتور نسبت به رنگ نمونه چاپی در ساعات مختلف روز گردد. نصب پنجره و نورگیر در قسمتهای صحافی و انبارها امکانپذیر بوده لیکن میتوان در طراحی کلی ساختمان از آن نیز صرفنظر نمود و به صورت یکنواخت در کلیه بخشها از نور مصنوعی در طول شبانهروز استفاده برد. نور مستقیم خورشید، گاهی موجب تغییر رنگ بخشی از محصولات چاپی میشود که برای مدت طولانی در معرض مستقیم نور در انبار و یا صحافی باقی میمانند. در صورت اصرار در استفاده از نور روز در انبار و یا صحافی میبایست از روشهای انکسار نور (با نصب دیفیوزر) و بازتابش آن به صورت غیرمستقیم نظیر نصب پرههای متغیر در مسیر نور طبیعی استفاده کرد.
|
نمونه چیدمان بخشهای یک کارگاه چاپ به روش جریان تولید خط مستقیم - شکل ۱-۲ |
یکی از سادهترین روشهای انکسار نور نصب پرههای با زاویه 45 درجه در مقابل پنجرهها است به نحوی که نور روز را به سمت سقفها هدایت نماید. بدین ترتیب نور روز با چندین انعکاس مختلف در محیط صحافی و یا انبار پخش میگردد.
کفسازی
به عنوان اصل اولیه، کف کلیه بخشهای مختلف تولید میبایست در یک سطح (از نظر شیب و ارتفاع) قرار داشته و در کل با بتن اجرا شود. تعبیه چاه فاضلاب در کف ضروری نبوده مگر در قسمتهای خاص مورد نیاز دستگاهها، لذا نیازی به ایجاد شیب در کف سالنها نیست. آمادهسازی، پرداخت و نازککاری سطح بتن و ایجاد پوششهایی نظیر رنگ اپوکسی - که در بخش 3 به طور مبسوطتر به آن خواهیم پرداخت- بسیار موثر بوده و موجب جلوگیری از ایجاد گردوغبار در فضای تولید و چاپ خواهد شد. ضخامت لایه بتن میبایست بر اساس شرایط و مقاومت خاک منطقه و وزن متوسط دستگاهها و بار جابهجا شونده بر متر مربع سطح بتن محاسبه و اجرا گردد. ضمنا جهت فوندانسیون دستگاههای بزرگ چاپ ورقی و دستگاههای چاپ رول میبایست نقشه اجرایی فوندانسیون با توجه به بار دینامیک و استاتیک آن محاسبه و جداگانه با ضخامت پد خاص و مسلح به آرماتور مناسب اجرا گردد. جهت پرهیز از هزینههای اجرای مجدد بسیار بجاست که قبل از شروع ساخت و ساز کلیه نقشههای اجرای فوندانسیون * ماشینآلات تهیه و در اختیار مهندسان سازه طرح قرار گیرد.
- سقفها: نکات مربوط به سقفها نیز همانند کف در مبحث مربوط به هر قسمت متناسب با عملیات تولید در آن، در مطالب بعدی به تفصیل بیان خواهد گردید.
- دیوارها و ستونها: برای نیل به بالاترین راندمان از لحاظ کاربرد فضاها، بهتر است ابتدا کلیه بخشهای دفتری، تولید و انبار در سه قسمت مجزا و به صورت سالنهای یکپارچه و بدون دیوار طراحی و اجرا شوند. بدیهی است که محل و اندازه دهانه بین ستونها در بخش تولید میبایست بر اساس محل چیدمان ماشینآلات طراحی و اجرا شود. سپس طراحی داخلی و محل قرار گرفتن جدارها که هیچ یک دیوارهای باربر نخواهند بود، بر اساس کاربرد فضاها مخصوصا در بخش اداری به صورت پیش ساخته حتیالامکان با استفاده از اتصالات پیچ و مهره به منظور امکان تغییرات بعدی اجرا شوند. بهتر است جدارهای جداکننده قسمتها هر جا که امکان پذیر است به نحوی اجرا شوند که ستونها را نیز شامل شده و بپوشاند.
انتخاب یک مکان آماده جهت انتقال چاپخانه
در مواردی، به جای طراحی و اجرای یک ساختمان جدید از پایه، مدیر تصمیم به خرید یا اجاره ملک و ساختمان آماده با امکانات وسیعتر میگیرد. شاید تعداد زیادی محل توسط آژانس املاک پیشنهاد شود. علیرغم آنکه قیمت میتواند فاکتور مهمی باشد لیکن باید در نظر داشت که مهمترین عامل انتخاب محل را میبایست امکان برخورداری از یک گردش کار و جریان صحیح حرکت مواد اولیه و کالای چاپی تولید شده دانست- همچنین بررسی امکان برخورداری از چیدمان صحیح تجهیزات در آن محل. بد نیست قبل از صرف وقت جهت بازدید از تمامی مکانهای پیشنهادی، لیست اولیه مبانی ضروری انتخاب را به شرح ذیل در اختیار مشاور املاک قرار داده تا از محدودیتها و مشخصات انتخاب شما آگاه باشد، (قابل ذکر است این لیست تنها مشخصات مورد ارایه به مشاور املاک بوده و به هیچ وجه شامل مشخصات فنی جهت طراحی و ساخت یک بنای جدید نمیباشد.):
1- اندازه بنا: متراژ مورد نیاز درخواستی میبایست با توجه به محاسباتی که در مباحث قبلی بیان شد، به تفصیل شامل فضای اداری، تولید و انبار باشد.
2- منطقه: منطقه مزبور میبایست مناسب یک کارگاه چاپ از لحاظ امکانات منطقهای باشد. به این صورت که نه در بافت کاملا مسکونی و نه در مناطق صنعتی فوق سنگین و بسیار دور از بازار مصرف قرار داشته باشد. امکان تردد پرسنل از یکسو و تردد ماشینآلات سنگین جهت دسترسی به جادههای ترانزیت برای سهولت عبور و مرور آن نیز امر بسیار مهمی است. البته حساسیت پارامترهای فوق به میزان بالایی بستگی به ابعاد و اندازه کارگاه چاپ و نوع تغذیه مواد اولیه و کالای تولید شده آن دارد.
3- اصل ساختمان یک طبقه: ساختمان مورد نظر میبایست به طور کامل در یک طبقه همکف واقع باشد. وجود یک نیم طبقه کوچک تنها و تنها جهت استفاده فضاهای اداری و پیش از چاپ نیز یک مزیت به حساب میآید.
4- ارتفاع طبقه: در بخش تولید و انبار حداقل ارتفاع میبایست 6 متر باشد که در صورت نیاز، در قسمتهایی از آن بتوان با نصب قفسههایی حداقل در سه طبقه جهت قرار دادن پالت کاغذ و یا محصولات تولید شده از آن استفاده جست. در بخش اداری میبایست ارتفاع سقف از 25/2 الی 6/2 متر از کف تا زیر سقف کاذب باشد.
5- کف و مصالح مورد استفاده در آن: ابتدا میبایست از مقاومت خاک محل و ضخامت سنگفرش یا بتون روی آن نسبت و نشست نکردن در صورت نصب ماشینآلات و جابهجایی کاغذ و تولیدات چاپی برروی آن اطمینان حاصل کرد. کلیه قسمتها میبایست در یک سطح قرار داشته باشند به نحوی که هیچگونه جابهجایی کاغذ و یا محصول چاپی به صورت عمودی بین قسمتها نیاز نباشد. کیفیت و پرداخت سطح نیز میبایست به گونهای باشد که فاقد ترک و شکاف بوده و موجب ایجاد گرد و غبار در فضای تولید نشود.
6- آب، گاز، برق و فاضلاب و غیره: وجود توان مورد نیاز الکتریکی در محل و یا امکان دریافت سریع آن. همچنین بررسی آب و سیستم فاضلاب محل به نحوی که نیاز کارگاه را مرتفع سازد. آب مصرفی در بخش ظهور پلیت و یا سیستم تغذیه آب ماشینآلات افست مناسب باشد، زیرا از لحاظ سختی و خلوص و دمای آن به میزان قابل ملاحظهای در کیفیت تولید موثر است. میتوانید با ارسال نمونه آب محل به آزمایشگاه به راحتی مشخصات آب مصرفی را مشخص کنید. چنانچه دستگاه سختیگیر در محل نصب شده باشد، از کارکرد صحیح آن مطمئن شوید. همچنین وضعیت چاه و تانک سپتیک فاضلاب را نیز از قبل بررسی کنید.
7- سکوهای تخلیه و بارگیری: محل و سکویهای مجتمع جهت تخلیه و بارگیری میبایست در محل تعبیه شده باشد. چنانچه سکوی مورد نظر وجود نداشته باشد میبایست حداقل مکان برای ایجاد آن موجود باشد. ارتفاع سکوهای مورد نظر برای تریلیها 27/1 متر و برای کامیونها حداقل 91 سانتیمتر باشد.
8- قوانین منطقهای: ساختمان مزبور میبایست از کلیه قوانین و مقررات شهری یا مناطق صنعتی تبعیت نموده از جمله امکانات و تجهیزات اطفاء حریق، بهداشت، امکانات رفت و آمد و سرویس بهداشتی معلولین و غیره. قوانین مزبور متناسب با هر منطقه قابل دریافت از همان منطقه شهری یا صنعتی میباشد.
چنانچه تعدادی از محلهای معرفی شده توسط مشاور املاک شامل کلیه امکانات و شرایط مذکور در لیست فوق بودند میتوانید محلهای مزبور را بازدید کنید تا نسبت به موارد ذیل نیز -که شامل پارامترهای درجه دوم هستند- اطلاعاتی به دست آورید:
1- ظاهر: اینکه آیا ظاهر نما و شأن محل مورد نظر، مناسب شرکت و مشتریان مراجعهکننده به آن شرکت هست یا خیر؟
2- مکان و نشانی: آیا مکان مورد نظر دارای امنیت و آسایش کافی برای کارمندان و مشتریان خواهد بود. به ویژه اگر دارای سه شیفت، 24 ساعت کاری میباشید. آیا به راحتی قابل دسترسی به جادههای اصلی نزدیک به سیستم حمل و نقل عمومی میباشد. آیا کامیونها و تریلرها به راحتی میتوانند به آن مکان دسترسی داشته باشند یا از لحاظ زمان رفت و آمد شامل محدودیتهایی خواهند بود. آیا رفت و آمد کارمندان به ویژه نیروهای کلیدی شما به آن محل آسان است یا اینکه آنان ترجیح خواهند داد که استعفا داده و به دنبال کار در نزد رقبای شما در محل مناسب دیگری بروند.
3- عمر ساختمان: بررسی آنکه آیا ساختمان به زودی یا در بدو شروع نیازمند تعمیرات اساسی نظیر: تعمیر پشت بام، تعویض پنجرهها، کف سازی و غیره است، که همگی مستلزم صرف وقت و هزینه بیشتر خواهد بود.
4- مالیات: چنانچه محل ارایه شده جهت قرار گرفتن در منطقه خاصی دارای معافیتهای مالیاتی است.
البته بدیهی است قیمت ملک در نهایت میتواند یکی از فاکتورهای اساسی در انتخاب باشد. باید توجه داشت که تنها قیمت اولیه محل، کل هزینه نیست بلکه هزینههایی که درطول سال نیز پرداخت میشود نظیر مالیات، تعمیرات نگهداری محل، هزینههای آب، برق و گاز و هزینههای بیمه نیز میبایست متناسب با انتخاب محل به آن اضافه شود.
اصول اولیه جانمایی در کارگاه چاپ
سه اصل اولیه و ضروری در جانمایی در یک کارگاه چاپ عبارتند از:
1- ایجاد یک جریان تولید هر چه مستقیمتر (از مرحله ورود مواد اولیه به انبار تا چاپ، صحافی و تحویل کالای تولید شده جهت انبار موقت یا ارسال به مشتری)
2- جداسازی مکانی بخشهای تولید (شامل انبار، چاپ و صحافی) از بخشهای اداری (نظیر فروشی، حسابداری و عملیات قبل از چاپ)
3- امکان توسعه کلیه بخشها در صورت رشد سفارش و تولید با عنایت به حفظ دو اصل فوق.
جریان مستقیم تولید
|
نمودار شکل ۲-۲ |
در یک کارگاه چاپ هزینه جابهجایی مواد اعم از مواد اولیه، تولید شده و یا در جریان تولید حدود 60% کل دستمزد نیروی کار را شامل میشود.
با اندکی تامل میتوان دریافت که طراحی و اجرای یک جانمایی صحیح جهت برخورداری از کوتاهترین فاصله ممکن که محصول تولیدی از یک فرایند به فرایند دیگر و یا به یک انبار موقت و یا محل ذخیره جهت کار مشترک بخشهای مختلف(WIP) میپیماید، تا چه اندازه میتواند زمان این جابهجایی را کوتاهتر سازد و به کاهش زمان و در نتیجه کاهش هزینهها و بالا رفتن بازده کاری میگردد.
نزدیکی و سهولت دسترسی ورود کالا به انبار، انبار به سالن چاپ، و از آن به انبار ذخیرهWIP یا به طور مستقیم به بخش صحافی و سرانجام از صحافی به انبار موقت تحویل و یا سکوی تحویل بار، مهمترین عامل اصلی طراحی یک جانمایی با راندمان بالا و جریان تولید است. اگر چه به نظر میرسد جریان تولید خط مستقیم،I) شکل) بالاترین راندمان را ارایه میدهد، لیکن جانماییهایی که جریان تولید <U شکل> و یا <Z شکل> را نیز به کار میگیرند در جای خود بسیار کاربردی بوده و از راندمان بالایی برخوردارند.
نکته بسیار حایز اهمیت در جریان مسیر خط تولید پرهیز از مسیر زیگزاگ و یا برگشت به نقطه قبلی در مسیر تولید است.
اگرچه در شکل 1-2 جریان کار از چپ به راست نمایش داده شده است، با این حال امکان طراحی آن از راست به چپ نیز میسر است، در حالت کلی جریان کار چپ به راست برای ماشینآلات رول و راست به چپ برای ماشینآلات ورقی موجب میشود که سمت اپراتوری ماشینآلات مقابل فضای اداری و دفتری قرار گیرد. معمولا این نوع چیدمان از نقطه نظر مشتریان و بازدیدکنندگان مطبوعتر است. البته ناگفته نماند که در بعضی موارد به طور سفارشی سمت اپراتوری ماشینآلات رول نظیر ماشینآلات ورقی از راست به چپ طراحی و مونتاژ میشود.
جداسازی بخشهای تولید
تعبیه فضای لازم جهت قرار دادن مقدار متناسبی کاغذ و مقوا در قسمت اپراتوری کنار ماشین ضروری است. برای مثال جهت همدما و همرطوبت کردن کاغذ (همهوایی)، میبایست از مدتی قبل از شروع چاپ، کاغذ را از انبار به محل سالن چاپ منتقل کنند تا دما و رطوبت آن با دما و رطوبت سالن چاپ یکسان گردد. برای این منظور تامین فضایی در کنار ماشین یا قسمتی از سالن چاپ ضروری است. همچنین برگههایی که یک روی آن چاپ شده جهت خشک شدن، قبل از چاپ پشت آن، نیازمند فضایی در کنار ماشین تحت همان دما و رطوبت هستند که برای مدت کوتاهی نگهداری شده تا پس از خشک شدن مرکب جهت چاپ پشت، در داخل ماشین قرار بگیرند. میتوانید جهت دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نگهداری و شرایط دما و رطوبت کاغذ به مرجع معتبرGATF به نام what the priter should know about paper مراجعه فرمایید. نمودار شکل 2-2 نشاندهنده زمان مورد نیاز جهت همهوایی کاغذ و یا مقوای منتقل شده از یک محیط به کارگاه چاپ را نشان میدهد. بدیهی است هر چه پالتها از حجم یکپارچه بزرگتری برخوردار باشند مدت زمان همهوایی طولانیتر خواهد بود.
در بخش صحافی نیز میبایست نسبت به تعبیه فضای انبار موقت یا محل ذخیرهWIP متناسب با نوع تولید مانند چاپ تجاری اوراق تبلیغاتی، نشر، کتاب و غیره جهت تولیدات چاپی و یا در حال چاپ و نیمه تمام اقدام نمود. به جز در مواردی که روند عملیات تولید به طور همزمان از یک واحد بلافاصله به واحد دیگر تولید ارسال میگردد، در سایر موارد تولید در میانه فرایند میبایست به محیط انبار ذخیره مشترک به نامWIP منتقل شود تا جهت انتقال به واحد بعدی تولید آماده شود و یا واحد بعدی، گنجایش خود را جهت پذیرش آنها اعلام کند. برای مثال تمامی فرمهای یک مجله ابتدا میبایست هر یک جداگانه تا شده و در بخشWIP ذخیره شود. پس از اتمام تای تمام فرمها، به بخش ترتیب فرستاده خواهند شد.
محاسبه اندازه فضای مورد نیاز بخش انبار موقت ذخیرهWIP اندکی دشوار است. چرا که تعداد کارهای در دست چاپ و همچنین فرمهای آنها در یک زمان ثابت متغیر است. با این حال یک چاپخانه با فعالیت چاپ تجاری و تبلیغاتی نیازمند انبار فضایی ذخیرهWIP در کنار هر یک از عملیات چاپ و مراحل تکمیلی پس از چاپ است. تعبیه یک فضای ذخیرهWIP مرکزی که در واقع امکان استفاده از آن توسط بخشهای مختلف امکانپذیر باشد نیز یک راه حل دیگر است. چاپخانههایی که فعالیتشان بیشتر چاپ کتاب و مجله و در زمینه نشر است، میبایست یک فضای ذخیرهWIP جهت فرمهای تا شده قبل از بخش صحافی یا ماشین ترتیب قرار دهند. این بخش میبایست شبیه قفسههایی جهت قرار دادن پالتها و جعبهها بر روی یکدیگر در سه یا چهار طبقه باشد که موجب کوتاه شدن فاصله بین قسمتهای مختلف در ارتباط با آن شود. بار دیگر خاطرنشان میشود از آنجا که به طور حتم میبایست فرمهای چاپی در میانه تولید محصول در فضایی به طور موقت انبار شده، تا آماده فرایند بعدی تولید گردند، به منظور طی کمترین مسافت در حمل و نقل مجدد، بهترین حالت تعبیه این فضا در مجاورت همان فرایندهاست.
سرانجام محصول چاپی تمام شده میبایست به محلی به عنوان انبار موقت تحویل فرستاده شود، تا منتظر بستهبندی و یا بارگیری جهت ارسال به مشتری شود. تعبیه این فضا که به منظور ترتیب و برچسب زدن به کارهای مختلف چاپی (به منظور جلوگیری از مخلوط شدن و جابهجا شدن آنها با یکدیگر)، بسیار ضروری است.