کجاست آن صفحه‌های ماندگار روزنامه ؟
صفحه‌آرایی روزنامه‌ها از نگاه حرفه‌ای و نوستالوژیک
صفحه‌آرای سابق صفحه اول روزنامه کیهان و ایران و تعدادی از روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و نشریات پرتیراژاکنون مدت‌هاست که در روزنامه‌ای حضور ندارم و امروز به یاد گذشته‌ها و به بهانه نقدی صمیمی نیم‌نگاهی بر کارهای اجرا شده قدیم و جدید صفحات روزنامه انداختم تا شاید بتوانم خود را راضی کنم ولی هر چه سعی کردم نتوانستم خود را قانع کنم. از آنجایی که بیش از سه دهه به‌طور جدی در کار صفحه‌آرایی روزنامه دستی بر آتش داشتم و به لحاظ تعصبی که بر کار صفحه‌آرایی حرفه‌ای دارم چند نکته مهم در ارتباط با صفحه‌آرایی روزنامه را یادآور می‌شوم که شاید دوستان جوان من بتوانند از آن بهره‌ای بگیرند. امروز بعد از گذشت سال‌ها وقتی به صفحات اول روزنامه‌های صبح و عصر نگاهی می‌اندازم، از آن دقت، ظرافت و زیبانگاری- که بیشتر آن هم با <دست و قیچی و کاتر و راپید> صورت می‌گرفت- کمتر نشانی را می‌بینم. وقتی روزنامه‌ای را ورق می‌زنم تنها چیزی که چشم مرا به دنبال خودش نمی‌کشد صفحه‌آرایی زیبا و فنی آن روزنامه است که البته معدودی از آنها را می‌توان مستثنی کرد. بخاطر دارم زمانی که برای اولین بار در بخش کیهان انگلیسی صفحه‌آرایی را شروع کردم، کارشناسانی بودند که هنگام اجرا- آن هم با کمترین امکانات آن روز- نظر کارشناسی می‌دادند و این امر موجب می‌شد که ما هم کارمان را با دقت و وسواس زیادی پی بگیریم و نتیجه آن هم صفحات زیبایی بود که در آرشیو برخی روزنامه‌ها موجود است.
ماکت‌بندی واحدی چشمگیر و مطرح در روزنامه بود و این امر باعث می‌شد تا همه چیز اصولی، فنی و به جای خود انجام پذیرد، و در آن تمام قواعد و اصول حرفه‌ای صفحه‌آرایی رعایت شود که وجود صفحات ویژه انقلاب - ویژه جنگ تحمیلی - ویژه جنگ آمریکا و عراق و خلاصه مناسبت‌های دیگر این ادعا را به خوبی ثابت می‌کند.
در ضمن بایستی یادآور شد که امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری آن روزها اصلا با امکانات فعلی قابل قیاس نبود ولی وجود مدیران حرفه‌ای در بخش‌های مختلف روزنامه و اهمیت دادن به بخش ماکت از نکاتی بود که باعث می‌شد در بخش صفحه‌آرایی ذوق و سلیقه خاصی به کار گرفته شود و نتیجه آن هم تا امروز ماندگار است.
در صفحه‌آرایی روزنامه، (صفحه‌آرا) بایستی به نکاتی نظیر شناخت حروف، شناخت عکس و طرح، خبرشناسی، اهمیت خبر و اولویت خبر مسلط باشد تا قوه تشخیص داشته باشد و بتواند صفحه روزنامه را به خوبی اجرا کند. استفاده زیاد و نابجا از رنگ در روزنامه هم موضوعی است که متاسفانه در بسیاری از نشریات به ویژه نشریات ورزشی به چشم می‌خورد. چنانچه می‌دانیم صفحات اول روزنامه‌ها بعنوان ویترین و تابلوی آن خودنمایی می‌کند که بایستی در عین ظرافت و رعایت اصول فنی، اولویت‌های سیاسی - خبری و تصویری آن هم توسط صفحه‌آرا رعایت شود. اما به دلیل این‌که در این بخش هیچگونه حساسیتی از سوی اکثر مدیران مطبوعات لحاظ نمی‌شود، با نگاهی گذرا به اکثر آنها می‌توان جای خالی فن صفحه‌آرایی حرفه‌ای را حس کرد و به دلیل این‌که کارشناسی صورت نمی‌گیرد همه ما فکر میکنیم آنچه که انجام داده‌ایم درست و بی نقص است. ولی در دهه‌های قبل در سطح روزنامه‌ها اساتیدی نظیر دکتر فرقانی- فریدون صدیقی- دکتر شکر خواه - دکتر قندی - مختاریان - رضاییان - سعدی‌ها و.... بودند که امروز کمتر از آنها در روزنامه نشانی می‌بینیم که این خود خلا بزرگی است که بایستی با آموزش توسط این کارشناسان مطبوعاتی در روزنامه‌ها پر شود. همانطور که در بخش گزارش و خبر و خبر نویسی قاعده‌های خاصی وجود دارد، در صفحه‌آرایی و گرافیک صفحه روزنامه هم بایستی قواعد آن رعایت شود.
صفحه‌آرایی در روزنامه با (اپراتوری) متفاوت است، درست مثل تفاوت حروف‌چین با تایپیست که اینها فاصله زیادی دارند. صفحه‌آرای یک روزنامه سیاسی- اجتماعی بایستی به مسایل روز از جمله اخبار سیاسی و اقتصادی آگاه باشد تا بتواند هنگام اجرا به درستی از پس آن بربیاید و قاعده کلی آن را که شناخت ابزار آن است، به بهترین صورت رعایت کند.
به نظر بنده اشکالی که امروز در بسیاری از روزنامه‌ها به لحاظ زیبا شناختی مشهود است، حذف سیستم <ماکت بندی> از تحریریه روزنامه‌هاست، در حالی‌که (ماکت بند) یا طراح صفحه با فکر و اندیشه <اتود> می‌زند و بعد آن را اجرا می‌کند و این که بلافاصله توسط مدیر صفحه و اپراتور، صفحه‌آرایی شود کاری است اشتباه. چون دانسته‌‌های یک اپراتور کامپیوتر علیرغم داشتن مهارت، کافی نیست و عدم شناخت او از دیگر قواعد فنی از جمله در انتخاب (عکس و طرح) و یا اندازه و فرم (تیتر) موجب می‌گردد که نتیجه آن کار مناسب با موضوع نباشد.
بکارگیری تیترهای (دو سه سیلابی) و کوتاه است که به زیبایی صفحه می‌افزاید زیرا دست صفحه‌آرا را برای پرداخت آن در صفحه کاملا باز می‌گذارد تا این که تیترهای چند سیلابی یا در مواردی دو سطری که متاسفانه بسیار هم مرسوم است. این اختلاف فرم را می‌توان برای نمونه در صفحات ویژه جنگ آمریکا و عراق به خوبی مشاهده کرد. این‌که سردبیر روزنامه هم <شم> فنی داشته باشد بسیار موثر است و می‌تواند در شکل صفحه و تاثیرگذاری روی مخاطب موثر باشد و این درحالی است که با پیشرفت علم روزنامه‌نگاری و دسترسی به اینترنت و انتخاب عکس و طرح روز می‌تواند در زیبایی هر چه بیشتر یک صفحه روزنامه موثر باشد مقایسه کنید با 30 سال پیش اگر می‌خواستیم یک تیتر 10 ستون داشته باشیم بایستی قبلا آن را با لتراست می‌چیدیم، فاصله آن را می‌گرفتیم و بعد به وسیله دوربین عکس می‌گرفتیم و خلاصه کلی دردسر داشتیم. ولی همه این سختی‌ها را متحمل می‌شدیم که کارمان شیک و چشم نواز باشد و چند عکس را به سختی می‌توانستیم کولاژ کنیم، ولی امروز به لطف نرم‌افزارهای متعدد، صفحه‌آرایی بسیار راحت‌تر و به لحاظ دقت بهتر انجام می‌پذیرد ولی متاسفانه به دلیل عدم حساسیت و عدم دخالت مدیران هنری روزنامه‌ها برخی از طراحان فقط صفحات را پر می‌کنند تا بگویند روزنامه تمام شده و کمتر کسی صبح‌ها جلوی کیوسک روزنامه‌ها میخکوب می‌شود و بدلیل همین عدم گیرایی صفحات، با نگاهی گذرا زود از روبروی کیوسک می‌گذرد.
البته تب داغی را هم که گاهی می‌بینیم مختص روزنامه‌های ورزشی است که بعضی از آنها مامور (سرگیجه دادن) به مخاطب است و طرح و عکس و تیتر و سوتیتر را بدون هیچگونه منطق و ارتباطی با موضوع در هم می‌ریزند و نام آن را صفحه اول روزنامه می‌گذارند که آن‌هم فقط و فقط به خاطر تامین بخش اقتصادی این روزنامه‌هاست و به نظر می‌رسد بخش ماکت بندی بایستی در کنار تحریریه روزنامه‌ها احیا شود، تا به ارزش حرفه صفحه‌آرایی در روزنامه افزوده شود و ضمن آن جایگاه اصلی این حرفه در روزنامه نگاری نوین احیا گردد.
https://www.linkedin.com/in/mohammadreza-mehdizade
09101436763